اسهال و استفراغ در کودکان – علائم ، پیشگیری و درمان

اسهال و استفراغ در کودکان و نوزادان

اسهال و استفراغ در کودکان و نوزادان یک بیماری بسیار شایع است. این بیماری در بیشتر مواقع خفیف و زود گذر است. درمان موارد حاد اسهال در کودکان نیز در بیشتر مواقع کمتر از یک هفته طول می کشد. این بیماری حداکثر تا دو هفته درمان می شود.

اگر حرکات روده بیش از حد معمول باشد و مدفوع شل و آبکی باشد کودک دچار این بیماری می شود. در بعضی مواقع کودک مبتلا به اسهال علائم دیگری مانند تب ، کاهش اشتها ، حالت تهوع ، استفراغ ، معده درد،  و معده درد های دوره ای نیز از خود نشان می دهد.
مشاهده خون یا مخاط در مدفوع نیز از علائم شایع اسهال در کودکان می باشد.

اسهال اگر به درستی مدیریت و درمان نشود، می تواند خطرناک باشد. بیماری اسهال آب و نمک ها را از بدن کودک خارج می کند.اگر این مایعات به سرعت جایگزین نشوند ، کودک شما دچار کمبود آب شده و ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.

چگونه اسهال در کودکان منتقل می شود؟

میکروب یا ویروس اسهال (بیماری اسهال در کودکان ممکن است منشا میکروبی یا ویروسی داشته باشد ولی در بیشتر مواقع این بیماری ویروسی است) به راحتی از فردی به فرد دیگر و به ویژه، از یک کودک به کودک دیگر منتقل می شود.
ویروس اسهال به سرعت در بین کودکانی که یاد نگرفته اند چگونه از توالت استفاده کنند، پخش می شود.

چه عواملی باعث اسهال در کودکان می شود؟

دلایل مختلف زیادی برای اسهال وجود دارد. شایع ترین آنها عفونت های ویروسی است.

چگونه می توان از بروز اسهال در کودکان جلوگیری کرد؟

شستن درست دست و مواد غذایی بهترین راه برای جلوگیری از شیوع میکروب ها و ویروس های ایجاد کننده اسهال در کودکان است.
دست ها و مواد غذایی آلوده از شایع ترین عوامل انتقال ویروس اسهال در کودکان می باشند.

اگر کودک من اسهال داشته باشد چه کاری باید انجام دهم؟

• کودکان مبتلا به اسهال برای جلوگیری از کم آبی باید به اندازه کافی مایعات مصرف کنند.
• اگر در حال شیردهی به نوزاد هستید ، بسته به میل کودک او را تغذیه کنید. همچنین می توانید غذاهایی که کودک معمولا می خورده است را به او بدهید.
• اگر در حال تغذیه با شیر خشک هستید، آن را رقیق نکنید. تغذیه با شیر خشک را ادامه بدهید و غذایی را که کودک به طور معمول می خورده است را به کودک بدهید.
• اگر در حال تغذیه با شیر مادر و شیر خشک نیستید، علاوه بر غذاهایی که کودک به طور معمول می خورده است ، مایعات مختلف نیز به کودک خود پیشنهاد دهید.
• در تمام سنین ، اگر کودک شما مایعات دیگر را نمی خورد ، علاوه بر توصیه های تغذیه ای بالا ، یک محلول اُ آر اِس هم به کودک بدهید.

منظور از کمبود آب یا دِهیدره شدن بدن چیست؟

کم آبی در اثر از بین رفتن مایعات بدن ، که از آب و نمک تشکیل شده است ایجاد می شود. هنگامی که کودکان مبتلا به اسهال هستند ، بدن آنها مقدار زیادی آب و نمک از دست می دهد. در صورتی که کودک اسهال و استفراغ هم زمان داشته باشد این کم آبی بدن بسیار سریع تر اتفاق می افتد.

خطر این کم آبی بدن برای کودکان و نوزادان نوپا بیشتر است.

علائم کمبود آب بدن چیست؟

در صورت مشاهده علائم نه چندان شدید کمبود آب بدن در کودکان به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید، و در صورت مشاهده علائم شدیدتر هر چه سریع تر به اورژانس مراجعه کنید تا توسط دکتر اطفال معاینه شود.

• کاهش ادرار (کمتر از ۴ پوشک خیس در ۲۴ ساعت برای کودکان زیر یک سال و کمتر از ۳ پوشک خیس در ۲۴ ساعت برای کودکان بالای یک سال)
• افزایش تشنگی
• عدم وجود اشک
• خشکی های پوست ، دهان و زبان
• ضربان قلب سریعتر
• چشم های گود افتاده
• پوست رنگ پریده
• ملاج قدامی فرو رفته بر روی سر کودک
• کودکان سالم ممکن است هر از گاهی اسهال و استفراغ داشته باشند و دچار کمبود آب هم نشوند.

محلول اُ آر اِس (ORS) و طریقه مصرف آن در اسهال و استفراغ کودکان ونوزادان

محلول اُ آر اِس  (ORS) ترکیبی از آب ، نمک و شکر در مقادیر مشخص است. این محلول های قندی نمکی حتی زمانی که کودک شما اسهال و استفراغ شدید هم دارد جذب می شوند.

از محلول اُ آر اِس در موارد زیر استفاده می شود:

• به منظور هیدراته کردن کودک و درمان کم آبی در اسهال و استفراغ شدید.
• جایگزین کردن مایعات از دست رفته بدن زمانی که کودک علائم متوسط کم آبی را از خود نشان داده است.

در بعضی از کشور ها محلول های آماده مصرف اُ آر اِس در داروخانه ها به فروش میرسند. در ایران اُ آر اِس را می توانید به صورت پودر و یا قرص های جوشان از داروخانه ها تهیه کنید.

طریقه مصرف محلول اُ آر اِس در ۴ ساعت اول کم آبی بدن:

• برای درمان کم آبی کودکان زیر ۶ ماه در هر ساعت از ۳۰ تا ۹۰ میلی لیتر استفاده شود.
• برای درمان کم آبی کودکان ۶ ماه تا ۲ سال در هر ساعت ۹۰ تا ۱۲۵ میلی لیتر استفاده شود.
• برای درمان کم آبی کودکان بیشتر از ۲سال در هر ساعت حداقل ۱۲۵ تا ۲۵۰ میلی لیتر مصرف شود.

 اگر کودک شما در خوردن محلول اُ آر اِس (ORS) از لیوان یا بطری مقاومت می کند. با استفاده از یک قطره چکان، سرنگ ، یک قاشق چایخوری کوچک و یا تکه ها یخ زده محلول به شکل یخ در بهشت محلول را به کودک بخورانید.

اگر کودک شما استفراغ می کند ، غذاها و مایعات دیگر را متوقف کنید ، اما با استفاده از یک قاشق ،  محلول اُ آر اِس (ORS) را ادامه دهید.

• هر ۱۰ الی ۱۵ دقیقه ۱۵ میلی لیتر (معادل ۱ قاشق غذاخوری) به کودک بدهید تا استفراغ متوقف شود.
• مقادیر را به تدریج افزایش دهید تا جایی کودک قادر به نوشیدن مقادیر ذکر شده در بالا باشد.
• اگر استفراغ کودک شما بیشتر از ۴ تا ۶ ساعت ادامه داشت، حتما به بیمارستان مراجعه کنید.

طریقه مصرف محلول اُ آر اِس بعد از ۴ تا ۲۴ ساعت کم آبی بدن (دوره بهبودی):

تا زمان کاهش دفعات اسهال ، به کودک خود محلول اُ آر اِس (ORS)بدهید.

در صورت عدم استفراغ کودک ، به رژیم غذایی عادی کودک خود را ادامه دهید.

پس از کاهش استفراغ کودک خود را همانند قبل با شیر مادر ، شیر خشک و یا شیر کامل و یا غذاهای معمولی در وعده های کوچک و مکرر تغذیه کنید.

چه غذاهایی اسهال و استفراغ در کودکان را بدتر می کنند

به کودک خود نوشیدنی های قندی مانند آب میوه ، نوشیدنی های گازدار ، چای شیرین و چای نبات ندهید.
این نوشیدنی ها به نسبت مناسب آب ، نمک و شکر ندارند و اسهال کودک شما را بیشتر خواهند کرد.

اگر تعداد دفعات اسهال کودک شما زیاد است ، مطمئن شوید که علاوه بر مصرف محلول اُ آر اِس  (نه فقط آب) غذا هم می خورد. غذاهای ملایم با کربوهیدرات های پیچیده مثل سیب زمینی آب پز و گوشتهای بدون چربی مثل گوشت مرغ در اولویت قرار دارند و بهتر توسط معده هضم می شوند.
نوشیدن آب تنها ممکن است منجر به پایین آمدن قند خون یا کاهش سطح سدیم در خون کودک شما شود.

قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه حتما با دکتر اطفال مشورت کنید.

آیا اسهال از علائم بیماری کرونا ویروس جدید در کودکان است؟

اگرچه اسهال به اندازه دیگر عوامل کرونا ویروس همانند تنگی نفس، سرفه های خشک، آبریزش بینی و غیره شایع نیست اما در تعدادی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به کرونا دیده شده است. به یاد داشته باشید ، اسهال به دلایل بسیاری از جمله استرس ، غذای مصرفی ، و غیره ایجاد می شود. اگر کودک شما به اسهال مبتلا شده است و علاوه بر علائم اسهال در کودکان، علائم کرونا ویروس جدید را هم دارد حتما به پزشک مراجعه کنید. به منظور کسب اطلاعات بیشتر مقاله کرونا ویروس جدید را مطالعه بفرمایید.

چه موقع برای اسهال و استفراغ کودکان به پزشک مراجعه کنم؟

در موارد زیر حتما به دکتر متخصص اطفال مراجعه کنید:

• سن کودک شما کمتر از ۶ ماه است و به اسهال مبتلا شده است.
• کودک شما معده درد دارد و معده درد او بدتر شده است.
• مدفوع کودک شما خونی و یا سیاه رنگ است حتما این مورد را با دکتر اطفال در میان بگذارید.
• کودک شما خون یا صفرا را استفراغ می کند.
• کودک از نوشیدن مایعات امتناع می ورزد.
• کودک شما بعد از ۴ تا ۶ ساعت هنوز هم استفراغ می کند و قادر به نوشیدن مایعات نیست.
• کودک اسهال و تب دارد.
• اگر کودک شما علامت های کمبود آب بدن که در بالا اشاره شد از خود نشان داده است. این مورد را حتما با دکتر اطفال در میان بگذارید.
• اگر کودک شما صفرای سبز رنگ استفراغ می کند ، سریعاً به اورژانس اطفال بروید.
• اسهالی که بیش از ۱ تا ۲ هفته طول کشیده باشد ، اسهال حاد به حساب نمی آید.

در چنین مواردی حتما با پزشک متخصص کودکان و نوزادان مشورت کنید.