اسهال در کودکان

اسهال تغییر حرکات روده و دفع مدفوع شل است. بیشتر بچه ها هر از گاهی مبتلا به اسهال کودکان می شوند. اسهال در کودکان معمولا زیاد طول نمی کشد و به خودی خود بهبود پیدا می کند. اسهال در کودکان به معنی افزایش دفعات مدفوع در طول روز یا افزایش حجم مدفوع در طول روز به صورت خونی یا غیر خونی می باشد. در این مقاله به عوامل ایجاد کننده اسهال کودکان، علائم اسهال در کودکان و ارائه راه کار هایی برای درمان اسهال و جلوگیری از اسهال کودکان خواهیم پرداخت.

چه چیزهایی باعث اسهال در کودکان می شوند؟

اسهال در کودکان معمولا توسط یک عفونت در روده ایجاد می شود. عفونت هایی که باعث اسهال می شوند عبارتند از:

• ویروس ها (رایج تر از بقیه)
• باکتری ها
• انگل ها

ویروسها:

گاستروانتریت ویروسی (که به آن عفونت شکمی یا روده ای هم می گویند) یکی از بیماری های رایج در کودکان است. این بیماری باعث اسهال کودکان و اغلب تهوع و استفراغ می شود و علائم آن معمولا چند روز طول می کشد. بدن کودک (به ویژه نوزادان) که نمی تواند مایعات کافی جذب کند، ممکن است بر اثر افزایش تعداد دفعات مدفوع دچار علائم کمبود آب شود.

روتا ویروس باعث افزایش دفعات مدفوع کودک می شود. این بیماری کودک را به اسهال های آبکی مبتلا می سازد. شیوع این بیماری عموما در زمستان و ماه های اول بهار است و در مراکز درمانی کودکان بسیار به چشم می خورد. واکسن روتا ویروس می تواند از بدن کودکان در مقابل این بیماری محافظت کند.

انترو ویروس (enteroviruses) هم مثل ویروس کوکساکی (coxsackievirus) می تواند با ورود به بدن کودک باعث بروز علائم اسهال و و افزایش دفعات مدفوع بخصوص در ماه های تابستان شود. توجه کنید که بیشتر این مسمومیت های غذایی کودک به علت انترو ویروس ها در فصل تابستان می باشند.

باکتری ها:

بسیاری از انواع مختلف باکتری های موجود در محیط، از جمله E. coli، Salmonella، Campylobacter و Shigella می توانند باعث ایجاد اسهال و افزایش دفعات مدفوع در کودک شوند.

این ها باکتری هایی هستند که بیشتر در مسمومیت های غذایی دیده می شوند و با گذشت چند ساعت از ورود باکتری به بدن کودک علائم اسهال و استفراغ را ایجاد می کنند.

انگل ها:

• از جمله عفونت های انگلی که می توانند در کودک ایجاد اسهال کنند می توان به ژیاردیا (giardiasis) و کریپتوسپوریدیوز (cryptosporidiosis) اشاره کرد.

چه چیزهای دیگری می توانند باعث اسهال شوند؟

• یک رژیم غذایی با قند بالا (به عنوان مثال، از نوشیدن مقدار زیاد آب میوه)
• حساسیت های غذایی کودک
• عدم تحمل لاکتوز کودک (حساسیت به قند شیر)
• مشکلات روده مانند بیماری سلیاک و بیماری های التهابی روده ( مانند بیماری های کرون Crohn’s disease و کولیت اولسراتیو ulcerative colitis)

علائم اسهال در کودکان چیست؟

بچه ها اغلب ابتدا دل درد می شوند. به دنبال آن اسهال می شوند که معمولا ۳ روز تا ۵ روز طول می کشد.

سایر علائم اسهال در کودکان عبارتند از:

• تب
• بی اشتهایی (کاهش میل به خوردن شیر در شیرخواران)
• تهوع (ناراحتی های قبل از استفراغ)
• استفراغ
• کاهش وزن
• کمبود آب بدن

پزشک چگونه علت اسهال کودکان را تشخیص می دهند؟

• پزشک از شما در مورد چیزهایی که کودک اخیرا خورده سوال می کند.
• علائم این بیماری از چه زمانی شروع شده و اینکه بچه هر چند وقت یکبار اسهال می شود.
• سوال های تخصصی تر، از جمله اینکه اسهال آبکی است و یا در آن خون مشاهده شده از شما خواهد پرسید.
• پزشک ممکن است مورد رژیم های غذایی کودک و نوع شیر های مصرفی از شما سوال کند.
• دستور انجام آزمایش می دهند.
• از شما می خواهد از مدفوع کودک نمونه برداری کنید. این کار به پزشک کمک می کند که دقیقا متوجه شود کدامیک از این میکروب ها باعث اسهال فرزند شما شده اند.

اسهال در کودکان چگونه درمان می شود؟

درمان اسهال های ویروسی به خودی خود اتفاق می افتاد. بیشتر بچه های مبتلا به اسهال باکتریایی نیازمند درمان اسهال با آنتی بیوتیک ها هستند. برای درمان اسهال های انگلی هم باید از دارو های ضد انگل استفاده کنید.

کودکان و نوزادانی که مشکل استفراغ ندارند و آب بدنشان را از دست داده اند می توانند مطابق معمول به خوردن، آشامیدن و یا تغذیه از شیر مادر ادامه دهند. بهتر است برای درمان کم آبی بدن کودک تا بهبود کامل اسهال از رژیم غذایی حاوی مایعات فراوان استفاده شود.

هیچ وقت برای درمان اسهال کودک سر خود دارو های ضد اسهال به فرزندتان ندهید. مگر پزشک به شما گفته باشد چه دارویی را برای درمان مصرف کنید.

چگونه می توان از اسهال در کودکان جلوگیری کرد؟

تقریبا غیر ممکن است که کودک اسهال نگیرد ولی راه هایی وجود دارد که احتمال آن را کاهش بدهید:

• مطمئن شوید که بچه ها دست هایشان را به خوبی و به صورت منظم می شویند. به خصوص بعد از رفتن به دستشویی و قبل از مصرف هر غذایی. شستشوی دست بهترین روش جلوگیری از انتقال اسهالی است که از یک فرد به فرد دیگر منتقل می شود. بچه ها زمانی که ناخن هایشان را میجوند و یا شستشان را می مکند و یا با انگشتانشان غذا می خورند و یا قسمتی از دستشان را وارد دهانشان می کنند، به همراه آن میکروب ها را نیز به بدنشان وارد می کنند.
• سطوح دستشویی مثل توالت و سینک را همیشه تمیز کنید. این کار احتمال انتقال میکروب ها را کاهش می دهد.
• میوه و سبزیجات و مواد غذایی را قبل از مصرف به خوبی بشویید
• کانتر آشپزخانه و وسایل پخت و پز را بعد از این که با گوشت خام بخصوص مرغ و ماهی در تماس بوده اند به خوبی بشویید
• گوشت را به محض این که از فروشگاه به خانه می آورید قبل از مصرف در یخچال قرار دهید. گوشت را مغز پخت کنید و همیشه باقیمانده غذا را در یخچال قرار دهید.
• برای رفع تشنگی هرگز از آب رودخانه ها، چشمه ها و دریاچه ها استفاده نکنید. بعضی از این آب ها در عین زلال بودن بسیار آلوده اند.
• هرگز قفس و یا ظرف حیوانات را در همان سینکی که غذا درست می کنید نشویید. سعی کنید محل غذا دادن به حیوانات جدا از محل غذا خوردن خانواده تان باشد.

در چه مواقعی با پزشک تماس بگیرم؟

در موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:

• اگر کودک زیر ۶ ماه شما مبتلا به اسهال شده است
• تعداد دفعات مدفوع زیاد است و یا اسهال بیشتر از ۳ روز طول کشیده است
• در صورتی که بچه استفراغ مکرر دارد. بدن کودک نمی تواند شیر یا هر رژیم غذایی دیگری را تحمل کند.
• برای درمان دل درد شدید
• کودک شما دچار اسهال خونی شده است

در صورت کم آب شدن بدن کودک هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید تا درمان کم آبی برای کودک شروع شود.

علائم کم آبی بدن عبارتند از:

• دهان خشک و یا چسبناک
• پوست بدن چروکیده شده باشد
• موقع گریه کردن اشک کودک کم است و یا اصلا اشک ندارد
• چشمان گود افتاده
• در نوزادان آن قسمت بالای سر که هنوز نرم است و استخوان های جمجمه شکل نگرفته است گود افتاده باشد
• نوزاد کمتر خودش را خیس می کند و یا اجابت مزاج کمتری دارد
• خواب آلودگی و سرگیجه

دکتر فرناز محامدی

متخصص کودکان و نوزادان

تهران، خیابان آیت الله کاشانی، بین حسن آباد و ابراهیمی شمالی، پلاک ۴۳۰، ساختمان آرمیتا، طبقه سوم، واحد ۳۷

تلفن : ۴۴۰۶۱۵۲۷-۰۲۱