۸ مورد از علائم کمبود ویتامین آ در کودکان

ویتامین آ نوعی ویتامین محلول در چربی است و برای عملکرد صحیح ارگان های مختلف بدن، از جمله سیستم بینایی، سیستم دفاعی بدن و بازتولید پوستی سالم، ضروری می باشد. به طور کلی، دو نوع ویتامین آ در غذاها وجود دارد: ویتامین آ از پیش ساخته شده و پرو ویتامین آ. نام دیگر ویتامین آ از پیش ساخته شده رتینول است و معمولا در گوشت، تخم مرغ، محصولات لبنی و ماهی به وفور یافت می شود. از سویی دیگر، بدن ما می تواند کارتنوئید موجود در مواد غذایی با منشا گیاهی، مانند میوه ها و سبزیجاتی با رنگ های قرمز، زرد و نارنجی را به ویتامین A تبدیل کند. اگرچه کمبود ویتامین آ در کودکان کشورهای توسعه یافته نادر است، اما بسیاری از ساکنان کشورهای در حال توسعه و عقب مانده مقدار کافی از این ویتامین را دریافت نمی کنند. کمبود ویتامین A در میان زنان باردار، مادران شیرده، نوزادان و کودکان رایج تر است. فیبروز های کیستیک و اسهال مزمن نیز می تواند سبب بالا رفتن ریسک کمبود این ویتامین در افراد شوند. در ادامه هشت علامت و نشانه کمبود ویتامین آ در کودکان را بررسی می کنیم.

خشکی پوست بر اثر کمبود ویتامین آ

ویتامین آ برای ساخت و ترمیم سلول های پوستی ضروری است. این ویتامین همچنین می تواند به از بین رفتن ورم ناشی از برخی از مشکلات پوستی کمک کند. کمبود ویتامین آ در بدن، می تواند مشکلات پوستی مختلفی، از جمله اگزما را به وجود آورد. اگزما حالتی است که در آن پوست دچار التهاب، خارش و خشکی می شود. تحقیقات پزشکی انجام شده نشان می دهد تجویز ال ترتینوئین، دارویی که بر اساس ویتامین A کار می کند، می تواند در درمان اگزما موثر واقع شود. همچنین در یک مطالعه ۱۲ هفته ای بر روی افراد مبتلا به اگزما مشخص شده است که مصرف ۱۰ الی ۴۰ میلی گرم از الت ترتینوئین در هر روز می تواند به کاهش ۵۳ درصدی علائم منجر شود. به یاد داشته باشید که خشکی پوست ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد و کمبود مزمن ویتامین آ یکی از دلایل این عارضه است.

ویتامین آ نقش بسیار مهمی را در رفع التهاب های پوستی و ترمیم آن ایفا می کند. کمبود ویتامین A در بدن، می تواند سبب التهاب پوست شود.

خشکی چشم ناشی از کمبود ویتامین آ

مشکلات چشم یکی دیگر از شناخته شده ترین عوارضی است که به کمبود ویتامین A در کودکان مربوط می شود. در شرایط حاد، عدم دریافت میزان کافی ویتامین آ می تواند سبب کوری کامل یا مرگ قرنیه چشم شود. این عارضه با لکه های Bitot مشخص می شود. خشکی چشم یا عدم توانایی در تولید اشک یکی از اولین نشانه های کمبود ویتامین آ در کودک شما است. کودکان خردسال در آفریقا، آسیای جنوب شرقی و هند که بیشتر دچار فقر غذایی هستند و از کمبود ویتامین آ رنج می برند، بیشتر در معرض ابتلا به عارضه خشکی چشم قرار دارند. مصرف مکمل های ویتامین آ می تواند به بهبود این وضعیت کمک کند. مطالعات انجام شده نشان داده اند که مصرف ویتامین آ با دوزهای بالا می تواند خشکی چشم در نوزادان و کودکانی که این مکمل را برای مدت شش ماه مصرف کرده اند، تا ۶۳ درصد کاهش دهد.

کمبود ویتامین A در کودکان می تواند سبب خشکی چشم ها، مرگ قرنیه و کوری شود و این عارضه با پیدایش لکه های Bitot مشخص می شود. یکی از اولین علائم کمبود ویتامین A در بدن، عدم توانایی کودک در تولید اشک چشم است.

شب کوری بر اثر کمبود ویتامین آ

کمبود شدید ویتامین آ در کودکان می تواند سبب به وجود آمدن شب کوری در آن ها شود. برخی از تحقیقات انجام شده نشان داده اند که شب کوری در کشورهای مختلف رو به افزایش است. با توجه به گستردگی این مشکل، متخصصان افزایش سطح ویتامین آ در افراد مبتلا به این عارضه را پیشنهاد کرده اند. در خلال یک مطالعه، متخصصان به گروهی از مردان و زنان مبتلا به شب کوری، مکمل های غذایی ویتامین A و غذاهای غنی از این ویتامین را تجویز کردند. مصرف این ویتامین در هر دو شکل، به بهبود شرایط به شکل قابل توجهی کمک کرد. این عارضه در میان زنان و در طول شش هفته، تا ۵۰ درصد بهبود پیدا کرد.

دریافت مقدار کافی ویتامین آ برای حفظ سلامت چشم ها اهمیت بسیار زیادی دارد. خشکی چشم ها و شب کوری از جمله اولین علائم کمبود ویتامین A در کودکان است.

کمبود ویتامین آ و ناباروری

ویتامین آ برای باروری زنان و مردان و همچنین رشد کودکان بسیار اهمیت دارد. اگر در زمینه باردار شدن دچار مشکل هستند، کمبود ویتامین آ می تواند یکی از دلایل این اتفاق باشد؛ چرا که کمبود این ویتامین می تواند سبب ناباروری در میان زنان و مردان شود. مطالعات دانشمندان نشان داده است که موش های مونثی که دچار کمبود ویتامین آ می باشند، در بارداری نیز با مشکل روبرو هستند و جنین آن ها نیز ممکن است با نقص مادرزادی به دنیا بیاید.

سایر مطالعات محققان نیز ثابت کرده است که مردان نابارور به طور غالب به آنتی اکسیدان های بیشتری نیاز دارند چرا که سطح اکسیداتیو استرس در خون آنها بالاتر است. ویتامین A یکی از مواد غذایی است که می تواند به صورت آنتی اکسیدان در بدن عمل کرده و این مشکلات را برطرف کند. همچنین مطالعات نشان داده است که کمبود این ویتامین می تواند با سقط جنین رابطه مستقیم داشته باشد. با بررسی سطح مواد مغذی در خون زنانی که اخیرا سقط جنین داشته اند، دانشمندان متوجه شده اند که سطح ویتامین آ در خون این افراد بسیار کمتر از حد نرمال آن است.

مردان و زنانی که ویتامین آ کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نمی کنند، می توانند با مشکلات ناباروری روبرو شوند. همچنین کمبود ویتامین آ در والدین می تواند سبب سقط جنین یا نقص مادرزادی در نوزادان شود.

تاخیر رشد بر اثر کمبود ویتامین آ

کودکانی که ویتامین آ  کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نمی کنند، رشد کند تری دارند. این بدان سبب است که ویتامین آ برای توسعه و رشد بسیاری از اندام های انسان ضروری است. مطالعات مختلف نشان داده اند که مصرف مکمل های ویتامین آ در کنار مواد مغذی دیگر می تواند به بهبود سرعت رشد نوزادان و کودکان کمک کند. بیشتر این مطالعات بر روی کودکان ساکن کشورهای در حال توسعه صورت گرفته است. مطالعه ای بر روی ۱۰۰۰ کودک اندونزیایی نشان داده است مصرف دوز بالایی از ویتامین آ در طی چهار ماه، توانسته است سبب افزایش رشد ۰.۳۹ سانتی متری در کودکانی شود که از کمبود این ویتامین رنج می برند.

با این حال بررسی ها نشان داده است ترکیب این ویتامین با سایر مواد مغذی تاثیر بیشتری بر رشد نوزادان دارد و این تاثیر بیشتر از زمانی است که این ویتامین به تنهایی مصرف شود. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به رشد ناقص در آفریقای جنوبی که چندین ویتامین و مواد مغذی را دریافت کرده اند، در مقایسه با وزن خود رشد بیشتری را تجربه کردند. این نرخ در میان کودکانی که تنها ویتامین آ را دریافت کرده اند، کمتر است.

کمبود ویتامین A در کودکان می تواند بر روی روند رشد آن ها تاثیر بگذارد. ترکیب این ویتامین با سایر مواد مغذی (و نه صرفا مصرف ویتامین آ به تنهایی) می تواند به بهبود رشد کودکان کمک شایان توجهی کند.

عفونت‌های گلو و سینه

عفونت های مکرر، به ویژه در بخش قفسه سینه یا گلو، می تواند نشان دهنده کمبود ویتامین آ در کودکان باشد. مصرف مکمل های این ویتامین می تواند به بهبود عفونت های دستگاه تنفسی کمک کند. با این حال نتایج تحقیقات در این زمینه با یکدیگر متفاوت می باشند.

مکمل های ویتامین A ممکن است به عفونت های دستگاه تنفسی کمک کند، اما نتایج تحقیقات متفاوت است. یک تحقیق در اکوادور نشان داده است، کودکانی که دچار کمبود وزن هستند با مصرف ۱۰۰۰۰ واحد ویتامین آ در هفته، در مقایسه با کودکانی که از این کمبود ویتامین رنج می برند، کمتر به عفونت های دستگاه تنفسی دچار می شوند. از سویی دیگر، بررسی ها نشان داده است مصرف مکمل های ویتامین آ ممکن است سبب افزایش ۸ درصدی موارد ابتلا به عفونت گلو و ریه شود. متخصصان در این مطالعات نتیجه گیری کرده اند که مکمل های ویتامین آ تنها باید به آن دسته از افرادی تجویز شود که از کمبود شدید این ویتامین رنج می برند.

با این وجود، بررسی ها نشان داده اند افراد سالمندی که سطح بتاکاروتن و ویتامین آ کارتنوئید در آن ها بالاتر است، در برابر عفونت های تنفسی مصون تر هستند.

مکمل های ویتامین آ می تواند از کودکان کم وزن در برابر عفونت های تنفسی محافظت کند. با این حال، مصرف این مکمل در برخی دیگر از کودکان می تواند اثر سو داشته باشد و ریسک ابتلا به عفونت را بالا ببرد. افراد مسنی که سطح ویتامین آ در آنها بالاتر است، کمتر دچار عفونت سینه و گلو می شوند. 

کند بودن روند درمان زخم ها

زخم هایی که پس از صدمه یا جراحی بهبود پیدا نمی کنند، می توانند نشانه ای از پایین بودن سطح ویتامین آ در بدن باشند.  این بدان دلیل است که ویتامین آ می تواند به ساخت کلاژن بیشتر کمک کند. کلاژن نیز نقش بسیار مهمی را در سلامت پوست ایفا می کند. تحقیقات نشان داده اند که مصرف ویتامین آ به صورت خوراکی یا موضعی می تواند به بهبود پوست کمک کند.

همچنین مطالعاتی که بر روی موش ها انجام شده است، نشان می دهند که مصرف ویتامین آ سطح تولید کلاژن در موش ها را افزایش داده است. مصرف مکمل های این ویتامین حتی در میان موش هایی که از استروئید (دارویی که مانع بهبود زخم ها می شود) استفاده می کردند نیز کارایی داشته است. بر اساس این تحقیقات، مصرف ویتامین آ به صورت موضعی، می تواند به بهبود زخم های مرتبط با دیابت نیز کمک کند.

تحقیقات انجام شده بر روی انسان ها نیز نتایج مشابهی داشته است. بر اساس این مطالعات، اندازه زخم ها در میان افراد سالمندی که ویتامین آ را به صورت موضعی مصرف کرده اند، در برابر افرادی که از کرم های معمولی استفاده کرده اند، تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.

مصرف خوراکی یا موضعی ویتامین آ می تواند در درمان زخم ها، به ویژه در میان افرادی که به خاطر شرایط پزشکی خود بیشتر مستعد زخم های پوستی هستند، موثر واقع شود.

کمبود ویتامین آ و بروز جوش و آکنه

از آنجایی که ویتامین آ می تواند به بهبود حساسیت های پوستی و کاهش تورم کمک کند، می تواند در جلوگیری از بروز و یا درمان آکنه مفید واقع شود. مطالعات متعدد نشان داده اند که میان سطح پایین ویتامین آ در بدن و وجود آکنه ها، ارتباط مستقیم وجود دارد. در یک مطالعه دیگر که بر روی ۲۰۰ فرد بزرگسال انجام شده است، محققان دیده اند که سطح ویتامین آ در افراد مبتلا به آکنه ۸۰ میکروگرم کمتر از افرادی است که دچار این عارضه نیستند.

مصرف ویتامین آ، چه به صورت خوراکی و چه به صورت موضعی، به درمان آکنه کمک می کند. تحقیقات نشان داده اند پمادهایی که حاوی ویتامین آ هستند، نسبت به سایر لوسیون های موجود در بازار، می توانند تا ۵۰ درصد به درمان آکنه کمک کنند. یکی از مکمل های خوراکی ویتامین آ شناخته شده در درمان آکنه، ایزوتروتین یا آکوتان است. این دارو می تواند در درمان آکنه های پوستی موثر واقع شود اما مصرف آن ممکن است عوارض جانبی، از جمله تغییر خلق و خو و یا اختلال های مادرزادی را به همراه داشته باشد.

بروز آکنه های پوستی با سطح پایین ویتامین آ در ارتباط است. مصرف این ویتامین، چه به صورت خوراکی و چه به صورت موضعی، در درمان آکنه های پوستی موثر است اما به یاد داشته باشید که برخی از این مکمل ها ممکن است عوارض جانبی ناخواسته ای به همراه داشته باشند.

خطرات مصرف بیش از حد ویتامین آ

ویتامین آ یکی از مهم ترین ویتامین ها برای حفظ سلامتی کل بدن است. با این حال باید توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد این ویتامین می تواند خطرات جدی را برای بدن به همراه داشته باشد. هیپرویتامینوز یا مسمومیت با ویتامین آ، عارضه ای است که در نتیجه مصرف دوز بالای این مکمل در طولانی مدت به وجود می آید. البته شایان ذکر است که مصرف بالای این ویتامین در رژیم غذایی به ندرت رخ می دهد.

ویتامین آ اضافی در کبد ذخیره می شود و علائم مسمومیت ناشی از مصرف بالای این ویتامین به صورت تغییر در بینایی، خشکی پوست، زخم های پوست، ورم استخوان ها و گیجی بروز پیدا می کند. در خصوص مصرف بیش از حد ویتامین آ، زنان باردار باید بسیار مراقب باشند چرا که این امر می تواند سبب ایجاد اختلال های مادرزادی در نوزادان شود.

در خصوص آغاز مصرف مکمل های ویتامین آ حتما با پزشک خود صحبت کنید. افرادی با مشکلات پزشکی خاصی ممکن است به دوز بالاتری از ویتامین آ احتیاج داشته باشند. بسیاری از بزرگسالان به مصرف روزانه ۷۰۰ تا ۹۰۰ میکروگرم از این ویتامین احتیاج دارند. به عنوان مثالی دیگر، نیاز زنان شیرده به این ویتامین بیشتر از کودکان است.

مسمومیت ویتامین آ معمولا در اثر مصرف بیش از حد این ویتامین به صورت مکمل به وجود می آید. این امر می تواند صدمه های جدی، از جمله زخم های دهان، گیجی، تغییرات در بینایی و نقص های مادرزادی در جنین را به همراه داشته باشد.

خلاصه کلام

کمبود ویتامین آ در کودکان ساکن کشورهای در حال توسعه بسیار شایع است و این امر در آمریکا و کشورهای پیشرفته کمتر دیده می شود. کمبود این ویتامین می تواند به التهاب پوستی، شب کوری، ناباروری، عفونت های تنفسی و رشد آهسته منجر شود. زخم های پوستی و آکنه می تواند به دلیل پایین بودن سطح ویتامین آ در خون افراد به وجود بیایند و استفاده از دوزهای بالاتری از این ویتامین می تواند در درمان این عارضه های پوستی موثر واقع شود.

ویتامین آ در گوشت، تخم مرغ، لبنیات، غذاهای گیاهی با رنگ های زرد نارنجی، قرمز و سبز وجود دارد. برای اطمینان از دریافت میزان کافی از این ویتامین، بهتر است از منابع غذایی متنوعی استفاده کیند. اگر احساس می کنید دچار کمبود ویتامین A شده اید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. با یک رژیم غذایی سالم و مصرف مکمل های مناسب، می توانید به راحتی این کمبود را جبران کنید.

ساعات کاری مطب:

جهت اطلاع از ساعات کاری مطب و نوبت دهی اینترنتی و تلفنی لینک های زیر را دنبال کنید

ساعات کاری مطب دکتر فرناز محامدی
متخصص اطفال پنج شنبه ها
نوبت دهی اینترنتی

تلفن های نوبت دهی:
021-26615498
09399994370