مسمومیت غذایی در کودکان

مسمومیت غذایی در کودکان معمولا توسط باکتری ها، ویروس ها و یا سایر میکروب ها  در بدن ایجاد می شود. این آلودگی ها می توانند وارد مواد غذایی که کودکان مصرف می کنند و یا مایعاتی که می نوشند شده و در نتیجه بدن کودکان را درگیر کنند. انسان ها نمی توانند میکروب ها را بچشند، ببویند و یا ببینند. اگرچه این آلودگی ها ریز هستند اما می توانند تاثیر قابل توجهی را بر بدن انسان بگذارنند. با ورود میکروب های آلوده کننده به سیستم گوارش کودکان، مواد سمی آزاد می شود. این مواد سمی می توانند در نهایت منجر به اسهال و استفراغ در کودکان شوند.

معمولاً پزشکان از «مسمومیت غذایی» برای توصیف بیماری هایی  استفاده می کنند که پس از خوردن غذای آلوده به سرعت بروز می کنند. افراد اغلب طی چند ساعت پس از مسمومیت، به اسهال یا استفراغ مبتلا می شوند. خوشبختانه مسمومیت غذایی به سرعت از بین می رود. بیشتر افراد پس از دو روز بهبود می یابند و هیچ مشکل پایداری را تجربه نمی کنند. در مواردی خاص مسمومیت های شدید غذایی ممکن است رخ دهند که در نتیجه آن، کودکان باید به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنند. معمولا افرادی که دچار کمبود آب در بدن هستند، به درمان های پزشکی احتیاج پیدا می کنند. کمبود آب بدن رایج ترین و جدی ترین عارضه مسمومیت غذایی است.

علائم و نشانه های مسمومیت غذایی کودکان کدامند؟

مسمومیت غذایی در کودکان به نوع میکروب ایجاد کننده آن بستگی دارد. بعضی از کودکان ممکن است در عرض یک یا دو ساعت پس از خوردن مواد غذایی آلوده و یا نوشیدن مایعات میکروبی احساس بیماری کنند. این در حالی است که علائم در سایر افراد ممکن است برای چند هفته پنهان بمانند. در بیشتر موارد، علائم پس از ۱ تا ۱۰ روز برطرف می شوند.

علائمی که نشان دهنده مسمومیت غذایی در کودک است، عبارتند از:  

• حالت تهوع (احساس بیماری)
• شکم درد و گرفتگی عضلات
• استفراغ
• اسهال
• تب
• سردرد و ضعف عمومی بدن

در موارد نادر، مسمومیت غذایی می تواند سرگیجه، تاری دید یا احساس گزگز در بازوها را ایجاد کند. در موارد بسیار خاص، مسمومیت غذایی ممکن است با  ضعف تنفسی همراه باشد.

چه عواملی باعث مسمومیت غذایی در کودکان می شود؟

افراد با مصرف مواد غذایی و مایعات آلوده، می توانند دچار مسمومیت غذایی شوند. غالباً، افراد با مصرف غذاهای حیوانی – مانند گوشت، مرغ، تخم مرغ، لبنیات و غذاهای دریایی – دچار مسمومیت می شوند. با این حال میوه ها، سبزیجات و سایر غذاهای خام و نشسته نیز می توانند سبب آلوده شدن بدن و بروز بیماری شوند. شاید جالب باشد بدانید که حتی آب  هم می تواند مسمومیت غذایی ایجاد کند.

مواد غذایی و مایعات می توانند در بسیاری از مراحل آمادگی از جمله در هنگام تهیه، نگهداری  و یا بسته بندی آلوده شوند. به عنوان مثال:

• آبی که برای تولید غذا استفاده می شود می تواند به مدفوع حیوانات یا انسان آلوده باشد.
• گوشت یا مرغ ممکن است در طی فرآوری یا حمل و نقل با میکروب ها تماس پیدا کنند.
• نگهداری مواد غذایی برای مدت زمان طولانی و یا در دمایی اشتباه می تواند منجر به آلوده شدن آن ها به باکتری ها شود.
• عدم رعایت بهداشت توسط آشپزها (مانند نشستن دست ها و یا استفاده از ظروف کثیف)  می توانند سبب آلودگی های غذایی شوند.
• افراد مبتلا به بیماری های مزمن (مانند بیماری مزمن کلیه) یا سیستم ایمنی ضعیف بیشتر از افرادی که از سطح سلامتی خوبی برخوردار هستند، در معرض خطر بیماری مسمومیت غذایی قرار دارند.

چه میکروب هایی باعث مسمومیت غذایی در کودکان می شوند؟

میکروب هایی که اغلب باعث مسمومیت غذایی در کودکان می شوند، عبارتند از:

سالمونلا : باکتری سالمونلا عامل اصلی مسمومیت غذایی در ایالات متحده است. این باکتری معمولاً در اثر تماس مواد غذایی با مدفوع حیوانات به زنجیره غذایی وارد می شوند. دلایل اصلی مسمومیت غذایی در کودکان با این باکتری مصرف لبنیات، گوشت های نیم پز و محصولات تازه ای است که به خوبی شسته نشده باشند.

اشریشیا کلی(E. coli):  باکتری های اشریشیا کلی معمولاً در اثر تماس مواد غذایی با مدفوع حیوانات به آب و مواد غذایی وارد می شوند. خوردن گوشت گاو نیم پز، شایع ترین علت مسمومیت با  باکتری E. coli در ایالات متحده است.

لیستریا : این باکتری ها بیشتر در محصولات لبنی غیرپاستوریزه، غذاهای دریایی دودی و گوشت های فرآوری شده مانند هات داگ و کالباس وجود دارد. باکتری لیستریا همچنین می تواند میوه ها و سبزیجات را آلوده کند، گرچه چنین موارد آلودگی کمتر مشاهده می شود.

کمپیلوباکتر : این باکتری ها معمولاً گوشت، مرغ و شیر غیر پاستوریزه را آلوده می کنند. کمپیلوباکتر همچنین می تواند منجر به آلودگی آب نیز شوند. مانند سایر انواع باکتری ها، کمپیلوباکترها معمولاً از طریق تماس با مدفوع حیوان آلوده وارد مواد غذایی می شوند.

استافیلوکوکوس اورئوس : این باکتری ها (که در گوشت ها، سالادهای آماده و غذاهای ساخته شده با لبنیات آلوده وجود دارد) از طریق تماس دست، عطسه یا سرفه پخش می شوند. این بدان معنی است که این باکتری می تواند توسط افرادی که غذا را تهیه یا بسته بندی می کنند، گسترش پیدا کنند.  

شیگلا : باکتری شیگلا می تواند غذاهای دریایی یا میوه ها و سبزیجات خام را آلوده کند. در بیشتر مواقع علت گسترش این باکتری نشستن دست ها بعد از دستشویی توسط افرادی است که غذا ها را تهیه و یا بسته بندی می کنند. عفونت به این باکتری می تواند باعث ایجاد خون در مدفوع می شود.

هپاتیت A : این ویروس بیشتر در اثر مصرف صدف خام و یا مواد غذایی که توسط اشخاص آلوده تهیه شده اند، گسترش پیدا می کند.شناخت منابع عفونت ممکن است دشوار باشد زیرا افراد ممکن است ۱۵ تا ۵۰ روز پس از ابتلا به این بیماری، علایم را بروز دهند.

نورو ویروس ها : این ویروس ها معمولا به واسطه تماس مواد غذایی توسط افراد آلوده منتشر می شوند. برخی از این موارد، از جمله لیستریا و E. coli، می توانند باعث بروز مشکلات خطرناکی برای  قلب، کلیه و یا خونریزی های حاد شوند.

چه موقع به متخصص اطفال مراجعه کنیم؟

مسمومیت غذایی در بیشتر مواقع نیازی به مراقبت پزشکی ندارند اما در موارد حاد، مراجعه به پزشک لازم می شود. کمبود آب بدن یکی از  شایع ترین و جدی ترین عوارض ناشی از مسمومیت غذایی است. اگر کودکان مشکلات جسمی دیگری نداشته باشند، مصرف مایعات کافی می تواند آب از دست رفته ناشی از اسهال و استفراغ را جبران کند و خطر کم آبی را در آن ها کاهش دهد.

در صورتی که کودک شما هر یک از علایم زیر را نشان داد، با پزشک تماس بگیرید:

• استفراغی که بیش از ۱۲ ساعت طول بکشد.
• اسهال با تب بالاتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت (۳۸.۳ درجه سانتیگراد)
• شکم درد شدید که پس از اجابت مزاج از بین نمی رود.
• مدفوع خونی (اسهال یا مدفوع منظم) یا استفراغ خونی
• مدفوع سیاه یا قهوه ای
• ضربان قلب بالا

در چنین شرایطی دانستن علایم کم آبی بدن بسیار اهمیت دارد. این علایم شامل موارد زیر است:

• تشنگی شدید
• ادرار کم یا نبود ادرار
• سرگیجه
• چشمهای گود رفته
• سرگیجه یا ضعف

اگر خانواده شما اخیراً به یک کشور خارجی رفته اند و کودک شما دچار اسهال یا سایر مشکلات گوارشی شده است، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

مسمومیت غذایی (به ویژه کمبود آب بدن) برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا شرایط سلامتی نا پایداری را تجربه می کنند، می تواند جدی تر باشد. اگر کودک شما از نظر ایمنی بدن مشکل دارد (مانند مشکلات کلیوی یا بیماری سلول داسی شکل)، در صورت ابتلا به مسمومیت غذایی بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. زنان باردار همچنین باید در صورت مسمومیت غذایی به پزشکان خود اطلاع دهند زیرا برخی از میکروب ها می توانند جنین را تحت تاثیر قرار دهند.

مسمومیت غذایی در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟

یک پزشک در مورد مواد غذایی و زمان مصرف آنها سوالاتی را می پرسد. سپس وی معاینات اولیه را انجام می دهد و ممکن است نمونه ای از خون، مدفوع یا ادرار را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال کند. این معاینات به پزشک کمک می کند تا علت بیماری را دریابد.

مسمومیت غذایی در کودکان چگونه درمان می شود؟

معمولاً مسمومیت غذایی روند خود را طی می کند و کودکان خود به خود بهبود می یابند. با این حال پزشکان برای درمان انواع شدیدتر مسمومیت غذایی باکتریایی، آنتی بیوتیک تجویز می کنند. کودک مبتلا به کم آبی شدید ممکن است نیاز به درمان های بیمارستانی با تزریق وریدی مایعات (IV) داشته باشد.

مراقبت در منزل

مسمومیت غذایی معمولاً طی چند روز خود به خود از بین می رود. برای کمک به فرزندتان در چنین دورانی مطمئن شوید:

• به اندازه کافی استراحت می کند.
• برای جلوگیری از کم آبی، مایعات زیادی به او بدهید. محلول های الکترولیت موثر هستند اما بهتر است از شیر و نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید.  
• بهتر است مایعات در جرعه های کوچک و به شکل مکرر مصرف شوند.
• تا زمان از بین رفتن اسهال، از مصرف غذاهای جامد و لبنیات خودداری کنید.
• از مصرف داروهای ضد اسهال بدون نسخه پزشک جدا خودداری کنید. مصرف چنین داروهایی بدون نظارت پزشک می تواند علائم مسمومیت غذایی در کودکان را طولانی تر کند. پس از توقف اسهال و استفراغ و برای جلوگیری از ناراحتی بیشتر معده، بهتر است برای چند روز کودکان خود را با وعده های غذایی کوچک، نرم و کم چرب تغذیه کنید.

در صورت جدی شدن علائم مسمومیت یا مشاهده علائم کم آبی بدن، با پزشک خود تماس بگیرید.

چگونه می توان از مسمومیت غذایی جلوگیری کرد؟

برای کمک به محافظت از خانواده در برابر مسمومیت غذایی، نکات زیر را رعایت کنید:

• به همه افراد خانواده خود بیاموزید که پس از دستشویی، قبل از مصرف غذا و یا پخت غذا دستان خود را به خوبی بشویند. برای این کار باید از صابون و آب گرم استفاده کنید و حداقل به مدت ۱۵ ثانیه دستان خود را بشویید.
• تمام وسایل آشپزخانه، تخته های برش و سطوحی را که برای تهیه غذا استفاده می کنید با آب گرم و صابون تمیز کنید.
• از شیر غیر پاستوریزه یا غذای حاوی شیر غیر پاستوریزه استفاده نکنید.
• تمام سبزیجات و میوه های خام را که نمی توانید پوست بگیرید، بشویید.
• غذاهای خام (به خصوص گوشت، مرغ و غذاهای دریایی) را تا زمان پخت، از سایر مواد غذایی دور نگه دارید.
• مواد غذایی فاسد شدنی و مواد غذایی که دارای تاریخ انقضا هستند را بهتر است خیلی زود مصرف کنید.

تمام مواد غذایی با منبع حیوانی را با حرارت کافی بپزید. برای گوشت گاو دمای حداقل ۱۶۰ درجه فارنهایت (۷۱ درجه سانتی گراد)، برای برش های جامد گوشت دمای ۱۴۵ درجه فارنهایت (۶۳ درجه سانتی گراد)، برای مرغ و بوقلمون (چرخ شده و کامل) حداقل دمای ۱۶۵ درجه فارنهایت (۷۴ درجه سانتیگراد) مناسب است. بهتر است تخم مرغ ها را تا سفت شدن کامل زرده بپزید. مصرف ماهی پس از طبخ با دمای ۶۳ درجه سانتی گراد، بلامانع است.

• بهتر است باقی مانده مواد غذایی را در ظروف درب بسته و در یخچال نگهداری کنید. پس از بسته بندی، آن ها را سریعا به داخل یخچال منتقل کنید.
• بهتر است غذاها را در یخچال، مایکروویو یا با کمک آب سرد یخ زدایی کنید. یخ غذا هرگز نباید در دمای اتاق ذوب شود.
• اگر از تاریخ انقضا غذا گذشته است یا طعم بد و بوی عجیبی دارد، آن را بیرون بریزید.
• اگر باردار هستید، از مصرف گوشت خام، غذاهای دریایی خام یا نیمه پخته، غذاهای دریایی دودی، تخم مرغ خام و محصولاتی که ممکن است حاوی تخم مرغ خام، پنیرهای نرم، شیر غیر پاستوریزه و آب، سالاد آماده، کالباس و هات داگ خودداری کنید.
• از نهرها یا چاه های تصفیه نشده، آب ننوشید.اگر کسی در خانواده شما مسمومیت غذایی پیدا کرده است، بهتر است به درمانگاه مراجعه کنید. اطلاع رسانی به مقامات در مورد موارد مشکوک می تواند به آن ها کمک کند ریشه عفونت را پیدا کرده و از شیوع آن و درگیری سایر افراد جلوگیری کنند.