رنگ مدفوع نوزاد تصویری روشن از وضعیت گوارش و تغذیه او می دهد. در این راهنما ابتدا مدفوع سبز نوزاد را با جزئیات بررسی می کنیم تا بدانید علت مدفوع سبز چیست، مدفوع سبز تیره نوزاد چه معنایی دارد، مدفوع سبز و کف آلود به چه شرایطی اشاره می کند و چه تفاوتی بین مدفوع سبز در نوزادی که با شیر مادر تغذیه می شود و نوزاد شیر خشکی وجود دارد. سپس اثر قطره آهن و واکسن بر رنگ مدفوع را مرور می کنیم و موقعیت هایی مانند همراهی مدفوع سبز با اسهال یا بوی بد را توضیح می دهیم. در ادامه رنگ های مهم دیگر یعنی زرد، قهوه ای، سیاه، قرمز و سفید را مرور می کنیم و یک جدول رنگ مدفوع نوزاد ارائه می دهیم تا مشخص شود چه زمانی وضعیت طبیعی است و چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود.
مدفوع سبز نوزاد
مدفوع سبز همیشه نشانه خطر نیست. تغییر شیر یا شیر خشک، عبور سریع محتویات روده، دریافت بیشتر شیر ابتدایی نسبت به شیر انتهایی در شیردهی و مصرف آهن از علت های شایع سبز شدن هستند. اگر کودک سرحال است، تغذیه خوبی دارد و تعداد پوشک خیس مناسب است، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. در مقابل، سبزی مدفوع همراه با تب، اسهال شدید، بی حالی، نشانه های کم آبی یا وجود خون نیازمند بررسی پزشکی است.
مدفوع سبز نوزاد نشانه چیست؟
- تغییر شیر یا تغییر ناگهانی شیر خشک
- عدم تعادل شیر ابتدایی و شیر انتهایی در شیردهی
- عبور سریع روده ای و تغییر نکردن کامل صفرا
- مصرف قطره آهن یا بعضی داروها
- تحریکات خفیف گوارشی یا عفونت های سبک
مدفوع سبز تیره نوزاد و بوی بد
سبز بسیار تیره همراه بوی بد یا همراهی با تب و اسهال و بی حالی نیاز به بررسی دارد. اگر چنین الگویی بدون مصرف آهن ادامه پیدا کند، بهتر است کودک معاینه شود تا علل عفونی یا عدم تحمل غذایی رد شود.
مدفوع سبز و کف آلود
کف آلود بودن بیشتر با الگوی شیردهی مرتبط است. هر وعده را از یک پستان تا نرم شدن همان پستان ادامه دهید و سپس در صورت نیاز پستان دیگر را بدهید. این کار تعادل شیر ابتدایی و انتهایی را برقرار می کند و معمولا طی چند روز رنگ و قوام بهتر می شود. اگر کف آلودی با تب، اسهال یا خون همراه شد، ارزیابی لازم است.
منظور از شیر ابتدایی و شیر انتهایی چیست؟
شیر ابتدایی (foremilk) رقیق تر است و تشنگی را برطرف می کند. شیر انتهایی (hindmilk) پرچرب تر است و به رشد و احساس سیری کمک می کند. در هر وعده شیردهی اجازه دهید نوزاد از یک پستان تا زمانی تغذیه کند که پستان نرم شود، سپس در صورت نیاز پستان دیگر را بدهید. این کار تعادل دریافت شیر ابتدایی و شیر انتهایی را برقرار می کند و می تواند به بهبود قوام و رنگ مدفوع کمک کند
مدفوع سبز نوزاد در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند
در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند نوسان رنگ و قوام شایع تر است. اگر سبزی مدفوع با حال عمومی خوب و پوشک خیس کافی همراه باشد، اغلب نگرانی ندارد. نکته کلیدی این است که هر وعده کامل شود تا شیر انتهایی پرچرب هم دریافت شود. در صورت تداوم سبزی یا اضافه شدن علائم هشدار، معاینه توصیه می شود.
مدفوع سبز نوزاد شیر خشکی
رنگ معمول در نوزاد شیر خشک زرد متمایل به قهوه ای است. سبزی مدفوع ممکن است با تغییر برند یا نوع شیر خشک یا تحریکات خفیف اتفاق بیفتد. تغییر شیر خشک را تدریجی انجام دهید و علائم را پایش کنید. اگر اسهال شدید، تب یا خون دیده شد، به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
مدفوع سبز بعد از قطره آهن و بعد از واکسن
با شروع قطره آهن، سبز یا تیره شدن مدفوع شایع و معمولا بی خطر است. پس از برخی واکسن ها نیز ممکن است برای چند روز مدفوع شل تر یا سبزتر شود. در نبود تب بالا، بی حالی یا کم آبی، اقدام خاصی لازم نیست. در صورت تداوم یا شدت علائم، به پزشک مراجعه کنید.
درمان خانگی مدفوع سبز نوزاد
- کامل کردن هر وعده شیردهی از یک پستان تا نرم شدن پستان
- تغییر تدریجی شیر خشک و پرهیز از رقیق یا غلیظ کردن خودسرانه
- پایش تعداد پوشک خیس، توجه به وزن گیری و حال عمومی کودک
- عدم شروع یا قطع خودسرانه داروها و مکمل ها
- در صورت مصرف آهن، تغییر رنگ به تنهایی معیار قطع نیست مگر علائم هشدار همراه باشد
جدول رنگ مدفوع نوزاد؛ طبیعی یا نگران کننده
این جدول برای تصمیم گیری سریع والدین طراحی شده است.
| رنگ غالب | ظاهر و قوام معمول | چه زمانی طبیعی است | چه زمانی نگران شویم | اقدام پیشنهادی |
|---|---|---|---|---|
| سبز روشن تا زیتونی | نرم تا نیمه شل | تغییر شیر، تغییر شیر خشک، عبور سریع، مصرف آهن | سبز بسیار تیره با بوی بد یا همراه تب و اسهال و بی حالی | اصلاح الگوی تغذیه، پایش، ارزیابی در علائم همراه |
| سبز و کف آلود | همراه کف یا حباب | شیردهی ناهماهنگ و دریافت بیشتر شیر ابتدایی | تداوم همراه تب، اسهال، خون یا کم آبی | کامل کردن هر وعده از یک پستان، تنظیم زمان، ارزیابی در هشدار |
| زرد خردلی یا طلایی | خمیری یا دانه دانه | بسیار شایع در نوزاد شیر مادر | تب، بی حالی، کم آبی | ادامه شیردهی، پایش پوشک خیس |
| قهوه ای روشن تا متوسط | نیمه سفت | با شروع غذای کمکی شایع | درد شکم، بی اشتهایی یا خون | تنظیم غذای کمکی، مراجعه در صورت تداوم علائم |
| سیاه قیری (مکونیوم) | چسبناک و قیری | ۲ تا ۳ روز اول زندگی | تداوم بعد از هفته اول و بدون مصرف آهن | بررسی احتمال خونریزی گوارشی |
| قرمز روشن یا رگه های خون | هر قوامی، گاهی مخاط دار | شقاق مقعد یا بلع خون مادر | خون تکرار شونده، تب یا درد شکم، کم آبی، شک به آلرژی پروتئین گاوی | معاینه، در صورت لزوم رژیم حذف پروتئین گاوی برای مادر یا شیر خشک هیدرولیزشده با نظر پزشک |
| سفید یا بی رنگ | مانند گل رقیق یا خاکستری بسیار روشن | طبیعی نیست | حتی یک بار مشاهده | مراجعه فوری برای بررسی صفرا و کبد |
راهنمای تصویری مدفوع نوزاد
درک معنای رنگ‌های مختلف مدفوع می‌تواند به والدین کمک کند تا بهتر وضعیت فرزندشان را تحلیل کنند و در صورت نیاز به متخصص اطفال مراجعه کنند. در ادامه، شایع ترین الگو های رنگی مدفوع نوزاد توضیح داده شده است.
دیگر رنگ ها و شرایط مهم
مدفوع زرد نوزاد
در نوزاد شیر مادر بسیار شایع و اغلب طبیعی است. اگر با تب، بی حالی یا نشانه های کم آبی همراه شد، ارزیابی لازم است.
مدفوع قهوه ای نوزاد
با شروع غذای کمکی، قهوه ای شدن بیشتر دیده می شود. اگر با درد شکم، بی اشتهایی یا خون همراه شد، بررسی ضروری است.
مدفوع سیاه نوزاد
در روزهای نخست تولد مدفوع سیاه و قیری رنگ نوزاد (همان مکونیوم) طبیعی است. تداوم سیاه قیری خارج از این دوره، وقتی آهن مصرف نمی شود، می تواند نشانه خون هضم شده باشد و باید فورا بررسی شود.
مدفوع قرمز نوزاد
قرمز می تواند از شقاق مقعد پس از یبوست، آلرژی به پروتئین گاوی با خون کم و مخاط تکرارشونده، بلع خون مادر در صورت ترک نوک سینه، عفونت روده ای با تب و اسهال بدبو، یا موارد نادرتر مانند پولیپ و ضایعات عروقی باشد؛ اگر خون تکرار شود، مقدار آن بیشتر شود، با تب یا درد شکم و بی حالی همراه باشد، تعداد پوشک خیس کم شود یا استفراغ صفراوی دیده شود، باید ارزیابی پزشکی انجام شود و در صورت شک به آلرژی پروتئین گاوی با نظر پزشک رژیم حذف برای مادر یا شیر خشک هیدرولیز شده آغاز شود و پاسخ طی چند هفته پایش گردد.
مدفوع سفید یا خیلی کم رنگ (کرم رنگ)
این رنگ طبیعی نیست و حتی یک بار مشاهده نیز باید همان روز بررسی شود، چون می تواند نشانه اختلال در جریان صفرا باشد. ترکیب مدفوع کم رنگ، زردی مداوم و ادرار تیره نگران کننده است.
رنگ مدفوع نوزاد هنگام دندان درآوردن
دندان درآوردن به صورت مستقیم رنگ مدفوع را تغییر نمی دهد، اما افزایش بزاق و تغییر الگوی تغذیه می تواند قوام و دفعات دفع را تغییر دهد و رنگ متفاوت به نظر برسد. در صورت تب بالا، اسهال شدید یا خون در مدفوع، نسبت دادن صرف به دندان درآوردن صحیح نیست و ارزیابی پزشکی لازم است.
رنگ مدفوع نوزاد رفلاکسی
رفلاکس معده به مری بیشتر بر الگوی تغذیه اثر می گذارد تا رنگ مدفوع. با این حال ممکن است به صورت غیر مستقیم باعث تغییر قوام یا دفعات دفع شود. اگر رفلاکس با عدم وزن گیری، بی قراری قابل توجه یا استفراغ صفراوی همراه باشد، مراجعه برای بررسی ضروری است.
تفاوت رنگ مدفوع در نوزاد شیرخشکی
در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند، رنگ مدفوع معمولا زرد متمایل به قهوه ای است و دفعات دفع ممکن است کمتر باشد. تغییر شیر خشک باید تدریجی انجام شود و هر تغییر ناگهانی نیاز به پایش دقیق دارد. در صورت بروز علائم هشدار مانند خون، تب، بی حالی یا اسهال شدید باید ارزیابی انجام شود.
رنگ مدفوع در نوزاد دارای زردی
در زردی شدید ممکن است مدفوع کم رنگ یا بی رنگ شود که نشانه مهمی است و نیازمند ارزیابی فوری می باشد. هر مورد مدفوع کاملا بی رنگ باید همان روز با پزشک مطرح شود.
تغییر رنگ پس از شروع غذای کمکی
با شروع غذای کمکی، تغییر رنگ و قوام طبیعی است. رنگ نارنجی می تواند با هویج و رنگ سبز با اسفناج دیده شود. تا زمانی که حال عمومی خوب است و علامت هشدار وجود ندارد، نیاز به اقدام خاصی نیست. در صورت تردید، با پزشک کودک مشورت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
- مدفوع سفید یا کاملا بی رنگ حتی یک بار
- وجود خون تکرار شونده یا سیاه قیری خارج از دوره مکونیوم
- اسهال شدید، تب بالا، استفراغ صفراوی یا بی حالی
- نشانه های کم آبی مانند کاهش پوشک خیس یا خشکی دهان
- تغییر رنگ غیر قابل توضیح که بیش از ۷۲ ساعت ادامه داشته باشد
- اختلال وزن گیری یا کاهش اشتها به صورت پایدار
سوالات پر تکرار
اگر کودک سرحال است، خوب شیر می خورد و پوشک خیس کافی دارد، اغلب طبیعی است. همراهی با تب، اسهال، بی حالی یا خون نیازمند ارزیابی است.
وقتی تیرگی شدید و بوی بد وجود دارد یا با تب و اسهال همراه است، احتمال مشکل بیشتر می شود و بررسی لازم است.
اگر با تنظیم شیردهی بهتر نشود یا با تب، اسهال یا خون همراه باشد، باید معاینه انجام شود.
بله. تغییر رنگ پس از شروع آهن شایع است. در صورت درد شکم شدید، اسهال شدید یا خون، با پزشک تماس بگیرید.
کلام آخر
رنگ مدفوع نوزاد باید در کنار حال عمومی، تعداد پوشک خیس و نشانه های هشدار ارزیابی شود: مدفوع سبز نوزاد اغلب با تغییر شیر یا شیر خشک، عبور سریع روده ای، عدم تعادل شیر ابتدایی و انتهایی یا قطره آهن دیده می شود و اگر کودک سرحال است معمولاً طبیعی است؛ اما علت مدفوع سبز وقتی با تب، اسهال یا بوی بد همراه شود، به ویژه در مدفوع سبز تیره نوزاد یا مدفوع سبز و کف آلود نیاز به بررسی دارد. مدفوع زرد در نوزاد شیر مادر شایع و معمولاً بی خطر است، مدفوع قهوه ای با شروع غذای کمکی بیشتر می شود، مدفوع سیاه خارج از دوره مکونیوم و بدون آهن نگران کننده است، مدفوع قرمز می تواند ناشی از شقاق یا آلرژی پروتئین گاوی باشد و در صورت تکرار باید ارزیابی شود، و مدفوع سفید حتی یک بار مشاهده نیز نیازمند مراجعه فوری است. استفاده از جدول رنگ مدفوع نوزاد برای تصمیم سریع مفید است، اما معیار نهایی ترکیب رنگ با علائم همراه است و در هر تردید، مراجعه به پزشک کودکان بهترین انتخاب خواهد بود.
نوشته شده توسط: دکتر فرناز محامدی متخصص کودکان و نوزادان (اطفال)
دیدگاه ها (5)