بیماری دست پا دهان در کودکان (HFM) چیست؟

بیماری دست پا دهان در کودکان (HFM) یک عفونت ویروسی رایج است که باعث ایجاد تاول های دردناک قرمز در دهان ، گلو ، برخی نواحی از دست ها، پاها و بخصوص ناحیه پوشک می شود. بیماری دست پا دهان مسری است و به راحتی از طریق تماس دست های شسته نشده، تماس مدفوع، بزاق، مخاط بینی و یا مایع تاول به دیگران منتقل می شود. در ادامه این مقاله شما را با علائم ، روش های پیشگیری و درمان این بیماری آشنا خواهیم کرد.

کودکان زیر ۵ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری دست پا دهان هستند، و این عفونت در مراکز مراقبت از کودکان ، پیش دبستانی ها و در سایر مکان هایی که بچه ها در فواصل نزدیک به هم  قرار می گیرند، شایع است.علاوه بر تاول ، کودکان ممکن است چند روز دچار تب و کم آبی شدید در بدن شوند.

از سوی دیگر، به واسطه تاول ها و ورم داخل دهان، بلع مایعات می تواند برای کودکان بسیار دردناک باشد. علائم معمولا ًبعد از یک هفته برطرف می شوند و کودکان کاملا بهبود می یابند. هیچ درمانی برای بیماری دست پا دهان در کودکان وجود ندارد و هیچ واکسنی برای جلوگیری از آن تا به حال کشف نشده است. پزشکان معمولا مراقبت در منزل را برای آرامش بیشتر کودکان در دوران نقاهت، توصیه می کنند.

علائم و نشانه های بیماری دست پا دهان در کودکان (HFM) چیست؟

تاول های ایجاد شده توسط بیماری دست پا دهان قرمز رنگ هستند و معمولا یک حباب کوچک پر از مایع روی آنها قرار دارد. آنها غالباً  بر روی پوست منتشر شده و تمام پوست  را فرا می گیرند. این تاول های پوستی معمولا یک زخم برجای می گذارند که قرمز رنگ است. لکه های قرمز در کف پا و کف دست ممکن است به شکل لکه های قرمز صاف و یا تاول های قرمز ظاهر شوند.

گاهی ممکن است بثورات صورتی در قسمت های دیگر بدن مانند باسن و ران دیده شوند. با این حال، برخی از کودکان به جز زخم های پشت گلو، علایم دیگری از خود نشان نمی دهند. اگر زخم فقط در داخل دهان یا گلو باشد، تشخیص بیماری دست پا دهان در نوزادان ، بسیار دشوار است. چرا که بچه های خیلی کوچک ممکن است نتوانند گلو درد خود را به درستی بیان کنند. اگر کودکی از خوردن و آشامیدن دست بکشد، یا بخواهد کمتر بخورد یا بنوشد، باید در خصوص بروز یک مشکل در گلو و دهان وی نگران بود.

بیماری دست پا دهان همچنین ممکن است علائم زیر را به همراه داشته باشد:

• دچار تب، درد عضلانی یا سایر علائم شبیه آنفولانزا شود.
• ممکن است کودک تحریک پذیر شود و یا بیش از حد معمول بخوابد.
• کودک کم وزن می شود و یا اشتهای خود را از دست می دهد که دلیل آن بلع دردناک است.
• کودک میل زیادی به نوشیدن مایعات سرد پیدا می کند. 

درمان بیماری دست پا دهان در کودکان چگونه است؟

اگر کودک شما درد دارد و یا تحریک پذیر شده است می توانید  به او استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید. هرگز به کودکان یا نوجوانان  خود آسپرین ندهید، زیرا ممکن است بیماری نادر اما خطرناکی به نام سندرم ری (Reye) را در آنها ایجاد کند.

غذاهای سرد مانند بستنی، اسموتی ها و آب میوه های سرد نیز با بی حس کردن موضعی به کودک در تحمل شرایط کمک می کنند. این توصیه برای بچه هایی که در بلعیدن مشکل دارند (و حتی افراد بدون مشکل در این زمینه) تجویز بسیار خوبی است. از مصرف نوشیدنی های گرم، نوشابه ها و غذاهای اسیدی (آب مرکبات، سس گوجه فرنگی و …) جدا خودداری کنید، زیرا باعث تشدید درد می شود. کودکانی که تاول هایی بر روی دست یا پای خود دارند، باید مناطق درگیر را تمیز و بدون پوشش نگه دارند. پوست این مناطق را با آب و صابون ولرم بشویید و خشک کنید. اگر تاول سر باز کرد، برای جلوگیری از عفونت کمی پماد آنتی بیوتیک بزنید و آن را با یک باند کوچک بپوشانید.

به منظور جلوگیری از خطر از دست دادن آب بدن، مطمئن شوید که کودک شما به میزان کافی آب می نوشد. اگر کودک شما تحریک پذیر شده و یا آرامش خود را از دست داده است و یا علائم بیماری دست پا دهان در وی رو به وخامت گذاشته اند، فورا با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید. همچنین در صورت مشاهده علائم کم آبی بدن، مانند خشکی دهان یا چسبندگی دهان، گود افتادن چشم یا کاهش میزان ادرار، به پزشک کودک خود مراجعه کنید.

پیشگیری از بیماری دست پا دهان در کودکان (HFM) چگونه است؟

برای جلوگیری از شیوع بیماری دست پا دهان در کودکان، بهتر است آن ها را به هنگام تب و یا داشتن تاول های باز روی پوست و دهان، به مدرسه و مهد کودک نفرستید و در خانه از آن ها مراقبت کنید. شستن دست بهترین محافظت است. به همه افراد خانواده خود یادآوری کنید که به خصوص پس از استفاده از توالت فرنگی یا تعویض پوشک و قبل از تهیه یا خوردن غذا، دستان خود را به خوبی بشویند. اسباب بازی های مشترک در مراکز مراقبت از کودکان باید اغلب با مواد ضد عفونی کننده تمیز شوند؛ زیرا بسیاری از ویروس ها می توانند چندین روز روی اشیا زنده بمانند و در نتیجه به راحتی منتقل شوند. 

دکتر فرناز محامدی

متخصص کودکان و نوزادان

تهران، خیابان آیت الله کاشانی، بین حسن آباد و ابراهیمی شمالی، پلاک ۴۳۰، ساختمان آرمیتا، طبقه سوم، واحد ۳۷

تلفن : ۴۴۰۶۱۵۲۷-۰۲۱