کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادن : علائم، عوارض و درمان

کم کاری تیروئید یکی از رایج ترین اختلال های غدد درون ریز است که در طی آن، غده تیروئید کودک شما نمی تواند به اندازه کافی هورمون های تیروئید را ترشح کند. کم کاری تیروئید در کودکان ممکن است سبب ایجاد احساس خستگی، اضافه وزن، یبوست، کاهش سرعت رشد و مسائل مشابه دیگر شود. تیروئید یک غده کوچک و پروانه ای شکل در بخش جلویی گردن است و درست در زیر غضروف تیروئید (که به سیب آدم نیز معروف است) قرار دارد. این غده هورمونی ترشح می کند که بر روی تمام وجه های سلامت کودک تاثیر می گذارد. این امر می تواند بر روی ضربان قلب، متابولیسم انرژی (میزان مصرف موثر کالری توسط بدن) و سرعت رشد و نمو کودک تاثیر بگذارد. خوشبختانه کم کاری تیروئید در کودکان با کمک دارو قابل درمان است. در ادامه شما را با انواع ، علائم کم کاری تیروئید ، عوارض کم کاری تیروئید در کودکان و درمان کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادان آشنا خواهیم کرد.

 انواع کم کاری تیروئید در کودکان

کم کاری غده تیروئید در کودکان انواع مختلفی دارد که برخی از مهم ترین آن ها را در ادامه معرفی می کنیم.

کم کاری تیروئید در نوزادان به صورت مادرزادی

کم کاری تیروئید مادرزادی (CH) زمانی رخ می دهد که غده تیروئید در دوران جنینی به اندازه کافی رشد نکرده باشد و یا پیش از تولد عملکرد طبیعی نداشته باشد. کم کاری تیروئید در نوزادان مادرزادی یکی از رایج ترین اختلالات در نوزادان است و از بین هر ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نوزاد در جهان، یک نفر با این مشکل دست و پنجه نرم می کند. در تمام ایالت های آمریکا، انجام آزمایش CH بخشی از برنامه معمول غربالگری و آزمایش نوزادان پس از تولد است.

پارامترهای مختلفی، از جمله تاریخچه خانوادگی نوزادان، نتایج معاینه فیزیکی کودک، شدت کم کاری تیروئید نوزاد در زمان معاینات و معالجه های انجام شده در دو الی سه سال اول زندگی، می توانند به پزشک کودکان کمک کنند تا عامل به وجود آورنده کم کاری تیروئید را پیدا کند. در صورتی که این عارضه ژنتیکی و ارثی باشد (سابقه مشابه در خانواده) درمان های مادام العمر مورد نیاز خواهد بود.

کم کاری غده تیروئید در کودکان به صورت خود ایمنی : تیروئید لنفوسیتی مزمن

کم کاری تیروئید اکتسابی بیشتر در اثر یک اختلال خود ایمنی، به نام تیروئید لنفوسیتی مزمن (CLT) ایجاد می شود. این اختلال سیستم ایمنی کودک شما را هدف قرار می دهد و با وارد کردن آسیب هایی به غده تیروئید، سطح عملکرد آن را کاهش می دهد. این اختلال تیروئید هاشیموتو نام دارد و ابتدا توسط یک پزشک ژاپنی، به نام هاکارو هاشیموتو شناسایی و به نام وی ثبت شده است.

CLT بیشتر از پسران، در میان دختران رایج است و کودکان بزرگسال را بیش از خردسالان و نوزادان تحت تاثیر قرار می دهد. بیمارانی که از سایر شکل های بیماری خود ایمنی رنج می برند (مانند دیابت وابسته به انسولین) بیشتر در معرض خطر ابتلا به CLT قرار دارند. به طور کلی، در حدود بیست الی سی درصد از افراد مبتلا به دیابت، دچار CLT می شوند. به همین دلیل، آزمایش های سالانه CLT یکی از فرایند های مراقبتی معمول برای بیماران دیابتی است.

کم کاري تيروئيد ایاتروژنیک

این نوع از کم کاری غده تیروئید نیز در گروه موارد اکتسابی دسته بندی می شود و در کودکانی رخ می دهد که غده تیروئید آن ها در اثر مصرف دارو تخریب شده است و یا با کمک جراحی از بدنشان خارج شده است. با خارج کردن این غده، بدن توانایی تولید هورمون های تیروئید را ندارد و این امر سبب بروز کم کاري تيروئيد یا تروژنیک می شود.

کم کاري تيروئيد مرکزی

کم کاری مرکزی تیروئید زمانی رخ می دهد که مغز هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) را ترشح نکند. این هورمون فرمان کار کردن را به غده تیروئید صادر می کند. این شرایط نسبت به سایر اختلالات مرتبط با غده تیروئید، کمتر شایع است. شکل و ساختار غده تیروئید در بیمارانی که به این شکل از کم کاری تیروئید دچار هستند، کاملا سالم است.

علاوه بر TSH پایین، کم کاري تيروئيد مرکزی می تواند سبب کاهش سطح سایر هورمون های بدن نیز شود. این هورمون ها عبارتند از:

• هورمون رشد
• هورمون آدرنوکورتیکوتروپین که در هنگام استرس، غده فوق کلیه را تحریک می کند
• هورمون لوتئینی و تحریک کننده فولیکول، که عملکرد تخمدان و بیضه را کنترل می کند
• پرولاکتین که به زنان در تولید شیر کمک می کند
• اکسی توسین، که برای زایمان و شیردهی مهم است
• هورمون ضد ادراری، که تولید ادرار را کنترل می کند

کم کاری مرکزی تیروئید ممکن است به دلیل رشد غیر طبیعی غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس (محل تولید TSH در مغز)، ضربه به سر، تومور مغزی یا درمان تومور (با کمک جراحی یا پرتو درمانی) اتفاق بیفتد. کم کاری مرکزی تیروئید می تواند پدیده ای ارثی باشد و این امر پسران و دختران را به صورت یکسانی تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم کم کاری تیروئید در کودکان

علائم کم کاری تیروئید در کودکان به تدریج بروز می کند و ممکن است بسیاری از این علائم به سایر اختلال های پزشکی و بیماری ها شباهت داشته باشد. بسیاری از نشانه ها و عوارض کم کاری تیروئید در کودکان این بیماری، خاص و منحصر به فرد نیستند و ممکن است در خلال زندگی روزمره، گم شوند. به همین دلیل، این شرایط پزشکی برای سال ها پنهان باقی می ماند. علائم کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:

• خستگی یا عدم توانایی در انجام ورزش
• واکنش کند  (که مسئله ای مهم برای رانندگان است)
• افزایش وزن
• یبوست
• موهای تنک، ضخیم و خشک
• پوست زبر، خشک و ورم کرده
• ضربان قلب پایین
• عدم تحمل سرما
• گرفتگی عضلات
•  نازک شدن موهای ابروها و یا ریختن ابروها از هر دو طرف
• بی حالی  صورت
• صدای خشن
• کندی در گفتار
• افتادگی پلک
• صورت پف کرده و متورم
• بزرگ شدن تیروئید که سبب ایجاد تورم در گلو به شکل گواتر می شود.

افزایش خونریزی در دوران قاعدگی و  درد های ناشی از گرفتگی عضلات در دختران و زنان جوان

در صورت بروز این علایم و نگرانی در خصوص شرایط فرزندتان، می توانید با پزشک معالج وی مشورت کنید.

چرا تیروئید کم کار می شود؟

کم کاری تیروئید کودکان می تواند عارضه ای مادرزاد باشد (به این معنا که فرزند شما با آن متولد شود) و یا در طول زندگی کودکتان به صورت اکتسابی و همراه با فرایند رشد وی، بروز پیدا کند. در این میان، ژنتیک می تواند نقش مهم و کلیدی را در شرایط برخی از کودکان ایفا کند. برخی از کودکان این عارضه را به از پدر و مادر خود به ارث می برند. در برخی از موارد، علت اصلی کم کاری غده تیروئید کودکان ناشناخته باقی می ماند. با نظر به عوامل مختلف به وجود آورنده کم کاری تیروئید در کودکان، نوع خاصی از تیروئید در کودک شما تشخیص داده می شود و این امر می تواند بر فرایند درمان و نتایج بلند مدت آن تاثیر گذار باشد.

کم کاري تيروئيد و چاقی

تیروئید کم کار می تواند سبب کاهش سطح متابولیسم بدن و در نتیجه آن، کاهش مصرف کالری در کودکان شود. با این حال، کم کاری غده تیروئید به ندرت سبب چاقی و یا اضافه وزن می شود. با وجود این امر، پزشکان برای بررسی علت های ممکن اضافه وزن در بیماران خود، آزمایشات عملکرد تیروئید را تجویز می کنند. آزمایش عملکرد تیروئید باید همراه با بررسی سطح کلسترول در افراد انجام شود. این بدان دلیل است که کم کاری تیروئید می تواند سبب افزایش سطح کلسترول بد یا LDL در افراد شود. این امر به دلیل کاهش متابولیسم LDL در بدن به وجود می آید.

اضافه وزن با افزایش خفیف هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) در ارتباط است. این امر بازتاب بیماری تیروئید کم کار نیست اما می تواند با اضافه وزن کودک در ارتباط باشد. به عبارت دیگر، افزایش وزن می تواند سبب افزایش کم سطح TSH در افراد شود اما احتمال آنکه افزایش سطح TSH سبب افزایش وزن در افراد شود، بسیار کم می باشد. به منظور تایید رابطه میان افزایش خفیف TSH و اضافه وزن در کودک، پزشک باید رشد خطی (یا نمودار افزایش رشد) کودک را بررسی کند. در این آزمایش ها مشخص می شود که آیا افزایش وزن کودک شما در کنار افزایش قد وی روند طبیعی را طی می کند یا خیر. اگر این نمودار رابطه خطی میان وزن و قد را تایید نکند، به احتمال زیاد تیروئید کم کار علت اصلی آن خواهد بود.

برای تایید کم کاری تیروئید در کودکان و انتخاب روش درمان کم کاری تیروئید کودکان ، پزشک ممکن است انجام آزمایش هایی برای تعیین تیروئید هاشیموتو، سطح LDL و کلسترول را تجویز کند.

کم کاری تیروئید و بارداری

در ماه های اول بارداری، جنین برای تامین هورمون های تیروئید مورد نیاز خود، کاملا به مادر وابسته است. این هورمون نقش بسیار مهمی را در رشد طبیعی مغز جنین ایفا می کند. کم کاری تیروئید در دوران بارداری می تواند سبب ایجاد صدمات جبران ناپذیری به جنین شود. تحقیقات اولیه نشان داده است فرزندان مادرانی که دچار کم کاری تیروئید در دوران بارداری بودند، از IQ پایین ترین برخوردارند و رشد روانی و حرکتی آن ها مختل می باشد. در صورت کنترل مناسب، غالبا با افزایش میزان هورمون های تیروئید در مادران باردار، این زنان می توانند کودکان سالمی را به دنیا آورند.

در حال حاضر، پزشکان غدد درون ریز اکیدا توصیه می کنند که زنان پیش از زایمان، حتما از نظر تیروئید کم کار مورد آزمایش قرار بگیرند و پزشکان از زنان و مادران در خصوص سابقه تیروئید کم کار در خانواده و یا مصرف داروهای هورمون های تیروئید پرس و جو کنند. غربالگری های آزمایشگاهی می توانند عملکرد تیروئید یا آنتی بادی های تیروئید را بررسی کنند. این آزمایش ها می توانند زنانی که در خطر کم کاری تیروئید قرار دارند را تشخیص دهند.

تشخیص و درمان به موقع کم کاری تیروئید در مادران و در اوایل بارداری می تواند از اثرات مضر کم کاری تیروئید مادر بر جنین جلوگیری کند. آن دسته از زنانی که قبل از بارداری هورمون های تیروئید را مصرف کرده اند، باید در دوران بارداری به صورت مداوم در خصوص کم کاری تیروئید مورد آزمایش قرار بگیرند. در صورت کمبود سطح این هورمون، مصرف دارو و افزایش هورمون های تیروئید در دستور کار قرار می گیرد. پزشکان غدد درون ریز نیز زنان جوان را تشویق می کنند تا از پزشک معالج خود در زمینه این موضوع مهم و حیاتی، اطلاعات بیشتری را کسب کنند.

آزمایش و تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان

 آزمایش های تشخیصی کم کاری غده تیروئید در کودکان با بررسی تاریخچه پزشکی کودک و معاینات فیزیکی آغاز می شود. شایع ترین علت تیروئید کم کار مادرزادی در کودکان، عدم جانمایی صحیح غده تیروئید در یک سوم پایین گردن و در دوران رشد جنین می باشد.

متخصصان غدد درون ریز آزمایش های مختلفی را برای تشخیص کم کاری تیروئید کودکان پیشنهاد کرده اند. این آزمایش ها عبارتند از:

رصد عملکرد غده تیروئید

یک آزمایش خون است که سطح هورمون های تیروئید (تیروکسین یا T4) و سطح TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید) را اندازه گیری می کند. اگر سطح TSH بیش از حد نرمال باشد و سطح T4 کمتر از سطح نرمان اندازه گیری شود، کم کاری تیروئید کودکان تشخیص داده می شود. نوع خفیف این بیماری با افزایش سطح TSH و سطح پایین T4 مشخص می شود. این وضعیت را کم کاری تیروئید جبران شده یا بالینی می نامند.

مطالعه سطح آنتی بادی ضد تیروئید

آنتی تیروپروکسیداز (Anti-TPO) و آنتی تیروگلوبولین (TgAb) در اثر کم کاری تیروئید خود ایمنی افزایش می یابند. این انتی بادی ها در شرایط کم کاری تیروئید، بر خلاف بیماری گریوز (نوعی پرکاری تیروئید)، هیچ کاربردی ندارند و تنها به عنوان شاخص تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد.

سونوگرافی تیروئید

در این روش از امواج مافوق صوت برای تصویر برداری از غده تیروئید کودک و غدد لنفاوي وی استفاده می شود. سونوگرافی کودک شما را در معرض امواج خطرناک قرار نمی دهد. در برخی از شکل های کم کاری تیروئید، بافت غده شکل نامنظمی خواهد داشت و ممکن است در تصاویر به صورت گره های تیروئیدی خود را نشان دهد. پزشکان متخصص غدد درون ریز با بررسی این تصاویر ممکن است بررسی های بیشتر با استفاده از یک سوزن باریک (FNA) را تجویز کنند و یا تصویر برداری را تکرار کنند. سونوگرافی همچنین می تواند در تشخیص جانمایی صحیح غده تیروئید در کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی کمک کند.

اسکن و استفاده از داروهای رادیواکتیو

در این روش درمانی پزشک با تجویز داروهای هسته ای، نحوه جذب ید توسط بافت غده تیروئید را بررسی می کند. ید عنصر اصلی برای ساخت هورمون های تیروئید است. به عنوان آزمایش، مقدار بسیار کمی ید رادیواکتیو، معمولا تکنسیوم 99m (TC-99m) یا I-123، به کودکان شما داده می شود سپس میزان ید جذب شده و الگوی توزیع آن در بافت تیروئید بررسی میشود. از این آزمایش همچنین می تواند به پزشک کمک کند تا جانمایی صحیح غده تیروئید در میان کودکانی که به کم کاری غده تیروئید مادرزادی دچار هستند را بررسی کند.

چه افرادی علائم کم کاری تیروئید را دارند و باید از نظر کم کاری تیروئید مورد آزمایش قرار گیرند؟

• کودکانی که در تست تیروئید دوران نوزادی خود رد شدند.
• کودکانی با رشد خطی ضعیف (نسبت قد به وزن)
• کودکانی که تحت پرتودرمانی سرطان قرار گرفته اند
• کودکانی که سابقه آسیب شدید مغزی یا رشد غیرطبیعی دارند
• هرکسی با علائم کم کاری تیروئید
• همه زنان باردار با سابقه خانوادگی این عارضه یا علائم کم کاری تیروئید

درمان کم کاری تیروئید در کودکان

در بسیاری از موارد، عارضه کم کاری غده تیروئید در کودکان با استفاده از قرص های جایگزین هورمون تیروئید (لووتیروکسین) درمان می شود. لووتیروکسین از نظر ساختار شیمیایی بسیار به تیروکسین (T4 ) که به صورت طبیعی در بدن انسان تولید می شود، شباهت دارد و می تواند در صورت مصرف اصولی، سطح هورمون های تیروئید در بدن کودک شما را در حد نرمال نگه دارد. این قرص برای هر سنی مناسب است و میتوان آن را به نوزادان و بزرگسالان تجویز کرد. به ندرت، بیماران ممکن است مجبور به مصرف لووتیروکسین و لیوتیرونین شوند. این گزینه درمانی بر اساس شرایط کودک شما و بازخورد بدن وی به درمان T4 تعیین می شود. همچنین برای درمان کم کاری تیروئید کودکان آزمایش های تعیین سطح هورمون های تیروئید کودک می تواند در تعیین این روش درمانی نقش کلیدی را ایفا کند.

در صورت تجویز دارو برای کودک، شما می توانید قرص ها را خرد کرده و آن را با شیر مادر، شیر خشک و یا آب به کودک بدهید. در حال حاضر هیچ داروی مایعی برای درمان کم کاری تیروئید در کودکان وجود ندارد. کودکان بزرگتر می توانند دارو را ببلعند یا بجوند. مصرف دارو پس از غذا می تواند قدرت جذب این دارو توسط بدن را کاهش دهد، اما نکته مهمی که در مورد تیروئید کم کار باید به خاطر بسپارید این است که باید این دارو در یک زمان مشخص مصرف شود. باید دقت داشته باشید که زمان مصرف روزانه این دارو نباید تغییر کند. همچنین از دادن قرص جایگزین تیروئید همزمان با مکمل های کلسیم و آهن به کودکان خودداری کنید.

کلام آخر

اکثر کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید، که داروهای خود را به صورت مرتب مصرف می کنند و والدین نیز پیگیر روند درمانی کودک خود هستند، می توانند رشد و نمو طبیعی را طی کنند. داروهای جایگزین هورمون های تیروئید بر اساس وزن و سن بیمار تعیین می شوند. بنابراین آزمایش های مکرر در خلال فرایند رشد کودک، امری ضروری است.