خون و وظایف آن در بدن

انسانها نمی توانند بدون خون زندگی کنند. بدون خون، اعضای بدن نمی توانند اکسیژن و مواد غذایی لازم برای زنده ماندن را دریافت کنند، ما نمی توانیم بدن خودمان را گرم نگه داریم یا آن را خنک کنیم، با عفونت ها مقابله کنیم و از شر مواد زائد تولید شده در بدنمان خلاص شویم. خلاصه اینکه اگر به اندازه کافی خون نداشته باشیم، ضعیف می شویم و میمیریم.

در ادامه به آنچه که نیاز دارین درباره این ماده حیاتبخش بدانید اشاره شده است.

خون چیست و چه کاری در بدن انجام میدهد؟

خون اکسیژن و مواد غذایی را به همه قسمت های بدن می رساند تا آنها بتوانند به کار خودشان ادامه بدهند و همچنین دی اکسید کربن و مواد زائد دیگر را از طریق شش ها، کلیه ها، و سیستم گوارش از بدن خارج می کند. وظیفه مقابله با عفونت ها و جابجایی هورمون ها در بدن هم به عهده خون می باشد.

خون از سلول های خونی و پلاسما تشکیل شده است. پلاسما  یک مایع زرد رنگ است که حاوی مواد مغذی، پروتئین، هورمون و مواد زائد است. سلول های مختلف خونی، وظایف مختلفی را بر عهده دارند.

انواع سلول های خونی

گلبول های قرمز

گلبول های قرمز (RBC) مانند دیسک های مسطحی هستند که اندکی به سمت داخل خم شده اند. گلبول های قرمز حاوی پروتئینی به نام هموگلوبین هستند که اکسیژن را حمل می کند. در واقع رنگ قرمز روشن خون حاصل از اکسیژن دریافت شده از شش ها می باشد. با حرکت خون در بدن، هموگلوبین اکسیژن را در قسمت های مختلف بدن آزاد می کند.

عمر هر یک از گلبول های قرمز حدود چهار ماه است. بدن ما هر روز گلبول های قرمز جدیدی را جایگزین گلبول های قرمز مرده و از دست رفته می کند. گلبول های قرمز در قسمت داخلی استخوان یعنی مغز استخوان تولید می شوند.

گلبول های سفید

 گلبول های سفید(WBC) یکی از بخش های کلیدی سیستم ایمنی بدن هستند. سیستم ایمنی، بدن را در برابر عفونت ها محافظت می کند. انواع مختلف گلبول های سفید با میکروب هایی، از قبیل باکتری ها و ویروس ها مبارزه می کنند. برخی از انواع گلبول های سفید آنتی بادی ها می باشند. آنتی بادی ها پروتئین های خاصی هستند که مواد خارجی موجود در خون را تشخیص می دهند و به بدن کمک می کند تا از شر آنها خلاص شود.

انواع گلبول های سفید

انواع مختلفی از گلبول های سفید وجود دارد و طول عمر آنها از ساعت ها تا سال ها متغیر است. سلول های جدید به طور مداوم تشکیل می شوند – برخی از آنها در مغز استخوان و برخی دیگر در قسمت های دیگر بدن مثل طحال، تیموس و غده های لنفاوی قرار دارند.

میزان گلبول های سفید

میزان گلبول های سفید بسیار کمتر از گلبول های قرمز آن است، هرچند بدن می تواند تولید گلبول سفید را برای مبارزه با عفونت افزایش دهد. شمارش گلبول های سفید (تعداد گلبول ها در مقدار مشخصی از خون) در افراد مبتلا به عفونت اغلب از حد معمول بیشتر است زیرا در این افراد گلبول های سفید بیشتری ساخته، و به خون وارد شده است.

پلاکت ها

پلاکت ها که به آنها ترومبوسیت هم گفته می شود سلول های بیضی شکل کوچکی هستند. هنگامی که یک رگ خونی شکسته می شود، پلاکت ها درآن منطقه جمع می شوند و به جلوگیری از خروج خون از رگ کمک می کنند. پلاکت ها به کمک پروتئین هایی که عامل لخته شدن خون هستند کار می کنند تا خونریزی  های داخلی و سطح پوست ما را کنترل کنند.

پلاکت ها تنها در حدود نه روز در جریان خون زندگی می کنند و به طور مداوم توسط پلاکت های جدید ساخته شده توسط مغز استخوان جایگزین می شوند.

خون چگونه در بدن حرکت می کند؟

با هر ضربان، قلب خون را به همه جای بدن ما تلمبه می کند و اکسیژن را به همه سلول ها می رساند. سپس قلب آن را به ریه ها می فرستد تا اکسیژن بیشتری بگیرد. این چرخه بارها و بارها تکرار می شود. سیستم گردش خون از رگ های خونی تشکیل شده است که خون را به سمت خارج و داخل قلب حمل می کنند.

عروق خونی بر دو نوع هستند که وظیفه حمل خون به سر تا سر بدن را بر عهده دارند:

• سرخرگ ها خون اکسیژن دار شده را (خونی که اکسیژن خود را از شش ها دریافت کرده) از قلب به سراسر بدن هدایت می کنند.

• خونی که اکسیژن خود را از دست داده است به وسیله سیاهرگ ها به قلب بازگشت داده می شود تا دو مرتبه جهت دریافت اکسیژن بوسیله سرخرگ ها به سمت شش ها هدایت شود.

با هر ضربان قلب، شما میتوانید حرکت خون در رگ ها را در نقاطی که رگها متراکم تر بوده و به سطح پوست نزدیکتر هستند مثل، گردن و مچ دست به راحتی احساس کنید. به این نواحی نقاط نبضی نیز گفته می شود.

اگر کسی که تعداد سلول های خونی اش کمتر از حد معمول باشد چه کار کند؟

بعضی مواقع با تجویز دارو میتوان به شخص کمک کرد تا سلول های خونی بیشتری تولید کند. در موارد دیگر می توان سلول های خونی و پروتئین های ویژه ای که در خون وجود دارد را با اهدای آن به فرد دیگری جایگزین کرد.این کار ترنسفیوژن یا تزریق خون نامیده می شود.افراد میتوانند با استفاده از این روش سلول های مورد نیاز خونشان مانند، پلاکت ها، گلبول های قرمز و فاکتور های انعقاد خون را دریافت کنند. در حقیقت خونی که از افراد اهدا کننده دریافت می شود را بر اساس نیاز به عناصر تشکیل دهنده خون تفکیک می کنند.

دکتر فرناز محامدی

متخصص کودکان و نوزادان

تهران، خیابان آیت الله کاشانی، بین حسن آباد و ابراهیمی شمالی، پلاک ۴۳۰، ساختمان آرمیتا، طبقه سوم، واحد ۳۷

تلفن : ۴۴۰۶۱۵۲۷-۰۲۱