عدم تحمل لاکتوز و رژیم غذایی مناسب

عدم تحمل لاكتوز چیست؟

عدم تحمل لاکتوز ناتوانی در جذب قند لاكتوز است كه در شیر و محصولات لبنی یافت می شود.

به صورت طبیعی وقتی كه فردی محصولات حاوی لاكتوز را می خورد در روده كوچک توسط آنزیم لاكتاز به قند ساده تر به نام گلوكز یا گالاكتوز تجزیه می شود.

این قند های ساده تر به صورت راحت تری جذب جریان خون شده و برای انرژی و سوخت بدن مورد استفاده قرار می گیرند.

افرادی كه عدم تحمل لاکتوز دارند مقدار كافی از آنزیم لاكتاز برای تبدیل لاكتوز را تولید نمی كنند.

به جای آن لاكتوز هضم نشده ، در روده باقی می ماند و توسط باكتری ها تجزیه می شود و موجب تولید گاز، اروغ زدن ، دردهای شكمی و اسهال می شود.

عدم تحمل لاكتوز بسیار شایع است و دختران و پسران را به یك میزان درگیر می كند. بچه های كوچك تر کمتر به آن مبتلا می شوند اما تعداد زیادی از افراد وقتی به بزرگسالی می رسند و بعضی در نوجوانی ، دچار عدم تحمل لاکتوز می شوند.

بعضی از پزشکان  عدم تحمل لاکتوز را یك پدیده طبیعی  در انسان می دانند و آن را به عنوان یك بیماری لحاظ نمی كنند.

چه كسی عدم تحمل لاكتوز پیدا می كند؟

عدم تحمل لاکتوز ممکن است به هر یک از دلایل زیر در افراد ایجاد شود:

زمینه نژادی: مردم آسیا ، آفریقا ،بومی آمریكا و نژاد اسپانیایی ، بیشتر در سنین جوانی به عدم تحمل لاکتوز مبتلا می شوند.

سایر مشكلات دستگاه هاضمه ، مانند التهاب قسمت فوقانی روده كوچك ، بیماری سلیاك یا بیماری كرون ، باعث کاهش مقادیر آنزیم لاکتاز می شوند.

داروها ، قطعا آنتی بیوتیك ها با تداخل در تولید آنزیم لاكتاز توسط روده ، می توانند به شکل موقت عدم تحمل لاکتوز را تشدید كنند.

عفونت ها، بعد از یک دوره اسهال عفونی ، بعضی بچه ها دچار عدم تحمل لاکتوز موقت می شوند كه بعد از چند روز یا چند هفته بهبود می یابد.

سن. وقتی سن انسان افزایش پیدا می كند، بدن تولید آنزیم لاكتاز را متوقف می كند و اکثر افراد با افزایش سن دچار عدم تحمل لاکتوز می شوند.

وقتی فردی عدم تحمل لاكتوز دارد چه اتفاقی می افتاد؟

علائم عدم تحمل لاكتوز، در افراد مختلف ، متفاوت است. همه این علائم به این مساله بستگی دارد كه یك شخص چه مقدار لبنیات یا مواد غذایی حاوی شیر می خورد، و بدن شخص به چه اندازه آنزیم لاكتاز تولید می كند.

 معمولا بعد از ٣٠  دقیقه تا ٢ساعت از غذا خوردن ، فرد مبتلا به عدم تحمل لاكتوز، علائمی مانند حالت تهوع، درد شكمی، آروغ زدن، تولید گاز و اسهال دارد، این علائم برای كسی كه بیرون از خانه یا با دوستانش است می تواند کی خجالت آور باشد.

بسیاری از افراد ممكن است فكر كنند كه عدم تحمل لاكتوز دارند در حالیكه واقعا این بیماری را ندارند. مراجعه به پزشك همیشه كمك کننده خواهد بود. پزشک علائم را به صورت صحیح تشخیص داده و راه های كنترل آن را به شما توصیه می کند.

چگونه پزشكان عدم تحمل لاكتوز را تشخیص می دهند؟

اگر پزشك برای شما عدم تحمل لاكتوز تشخیص بدهد حتما درباره سابقه پزشكی شما ، علائم و نشانه ها، سلامت گذشته، سلامت خانوادگی، هرنوع درمانی كه در حال حاضر انجام می دهید، هرنوع آلرژی كه دارید و سایر موارد از شما پرسیده و شما را معاینه خواهد کرد.

از آنجایی كه لاكتوز هضم نشده در روده بزرگ شكسته می شود، گازهای مختلفی مانند هیدروژن آزاد می كند.

پزشك می تواند برای تشخیص عدم تحمل لاكتوز ، تست هیدروژن تنفسی هم انجام دهد. بصورت طبیعی مقادیر كم گاز هیدروژن هم در تست تنفسی قابل اندازه گیری است.

پزشكان می توانند با انجام آندوسكوپی به وجود عدم تحمل لاكتوز پی ببرند.

کنار آمدن با عدم تحمل لاكتوز

كمبود لاكتوز دراغلب موارد، در صورتیكه بدن شما مشكل دیگری نداشته باشد، به راحتی قابل كنترل است.

اغلب افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند مقادیر كمی لبنیات مصرف كنند ولی این امر در مورد هر فرد متفاوت است.

بهترین راه این است كه مواد حاوی لاكتوز با همراهی سایر موادغذایی بدون لاكتوز و در حجم كم خورده شوند و هرگز لبنیات را در مقدر زیاد مصرف نکنید. با استفاده از این روش با گذشت زمان متوجه خواهید شد که با کدام غذا ها مشکل ندارید.

فراورده های لبنی بهترین منبع كلسیم هستند، یك ماده معدنی كه برای رشد استخوانی مهم است. نوجوانان درحال رشد روزانه حدود ۱۳۰۰ میلی گرم به كلسیم نیاز دارند. متخصصان توصیه می كنند حتی نوجوانانی كه عدم تحمل لاكتوز دارند، مقادیری از مواد لبنی در روز مصرف كنند.

غذاهایی مانند پنیر و ماست نسبت به شیر هضم راحت تری دارند، بنابراین می توانید ازیك فنجان ماست به عنوان دسر یا پنیر با ساندویچ، استفاده كنید. استفاده از شیر بدون لاكتوز یكی از راه های خوب برای استفاده ازكلسیم بدون علائم عدم تحمل لاكتوز می باشد.

استفاده از مكمل های حاوی آنزیم لاكتاز ،نیز ممكن است كمك كننده باشد. استفاده از این مكمل ها قبل از مواد لبنی ، به بدن برای هضم قند لاكتوز كمك می كند و شما علائم عدم تحمل لاكتوز ، مانند درد شكمی ، آروغ زدن ، تولید گاز و اسهال را نخواهید داشت.

نوجوانان با علائم شدید عدم تحمل لاكتوز، ممكن است مجبور به پرهیز از كلیه محصولات لبنی شوند.

بهتر است این نوجوانان از سایر منابع برای بدست آوردن كلسیم باید استفاده كنند و رژیم درستی داشته باشند، در این زمینه می توان از متخصصین تغذیه برای داشتن رژیم غذایی مناسب و حفظ كلسیم بدن کمک گرفت.

چند نکته درباره عدم تحمل لاكتوز

از شیرهای بدون لاكتوز یا با لاكتوز كاهش یافته استفاده كنید.

استفاده از مكمل های حاوی آنزیم لاكتاز مانند(لاكتید)، دقیقا قبل از وعده غذایی ، كه می تواند به صورت قطره یا قرص باشد و حتی به شیر افزوده شود.

هنگامی كه شما شیر یا فراورده های حاوی لاكتوز را می خورید، همزمان از ماده غذایی بدون لاكتوز برای كاهش سرعت هضم ، نیز استفاده كنید. (بطور مثال اگر می خواهید  میلك شیك بخورید همراه با فراورده بدون لاكتوز مثل یك ساندویچ میل كنید)

نوشیدنی های غنی شده با كلسیم استفاده كنید.

از انواع غذاهای غیر لبنی پر از كلسیم استفاده كنید، مانند ، بروكلی ، حبوبات یا شیر سویا. از پنیرهای حجیم مانند پنیر چدار ، که میزان لاكتوز كمتری دارند استفاده نمایید.

ماست های كه حاوی عناصر فعال هستند هضم راحت تری دارند و علائم عدم تحمل لاكتوز را كمتر ایجاد می كنند.

دکتر فرناز محامدی

متخصص کودکان و نوزادان

تهران، خیابان آیت الله کاشانی، بین حسن آباد و ابراهیمی شمالی، پلاک ۴۳۰، ساختمان آرمیتا، طبقه سوم، واحد ۳۷

تلفن : ۴۴۰۶۱۵۲۷-۰۲۱